Էկա Քևանիշվիլի/Ցորեն ցանիր, Ուկրաինա

Թամարաշենի սոխը ինձ լացացրեց

Վալյա Այդարաշվիլին իրական կին է:
Երբ նստեցրինք կիսակառույց տան խոհանոցում՝
մերած մածունների տարաների և գլխիվայր դրված,
պահածոյածված կոմպոտների ֆոնին,
նա ինձ հարցրեց՝ խոսափողը չի՞ հոսանքահարի:
Ես մոռացա պատերազմի մասին պատրաստած խելացի հարցերը՝
ի՞նչ եք հիշում-ները, ձեր պատերազմը ե՞րբ է սկսվել-ները։ Մոռացա։
Որովհետև Վալյա Այդարաշվիլին վախեցավ տեսախցիկիս խոսափողից։
Վախեցավ լռության մեջ խրված այն շոգ օրից տասը տարի անց,
երբ կովերին պիտի կթեր, միրգը տեղավորեր, դոշակները արևին տար:
Նա ոչինչ չգիտեր պարտություն բերած պատերազմի մասին, 
նա շարունակում էր խաղաղությունը․
քաղվելիք դեղձերի թախիծն էր նրան ուտում իրերը կապելիս։
Այս Վալյա Այդարաշվիլին վախեցավ իմ խոսափողից
իր տնից հեռու՝ մեկ այլ ամայի հողի վրա կառուցված տանը։
Այս, այս Վալյան, որն ինձ ասաց՝
երեխաները կբազմանան, իսկ հայրենիքը մեկն էր։
Այս Վալյան, որ հետ էր նայել և տեսել ծխահարված գյուղը,
նա, ով երկար քայլել էր պատերազմի ճանապարհով՝
իմանալով, որ մի քանի  կիլոմետր հեռու
նորից անմշակ է թողել հողը, նորից չի ցանել սերմը։
Ես մոռացա ինչպես էր-ները, հիշեցեք-ները, և
Վալյա Այդարաշվիլիի հետ գնացի այգի,
որտեղ ցանել էր կարտոֆիլ, վարունգ, կաղամբ, սխտոր, սոխ։
Հետը գնացի հավաբուն, որտեղից նա հանեց երեք ձու,
սեղմեց այտին և փակեց աչքերը,
հետո ջրհորից ջուր քարշ տվեց,
հետո թոխրեց լոլիկը։
-Կամաց-կամաց կկառուցենք,- հայացք գցեց տան վրա։
Ու նստեց։ 
Իսկ մենք կիսաշեն տան մեջ գրավիչ կադր էինք փնտրում,
որտեղ Վալյա Այդարաշվիլիին կնստեցնեինք և գերության,
առնետներով բանտախցիկի, ընդհատուն կյանքի մասին կխոսեցնեինք,
իսկ նա պատմում էր Թամարաշենի խնձորի այգիների մասին,
և ամեն ինչի վրա տարածվող խելագար սոխի մասին։
Եվ նրանից,  չգիտես ինչու, ուրիշ կյանքի հոտ էր գալիս,
քան այն կյանքն է, որ հանդիպում է քաղաքում, այն էլ հազվադեպ։ 
Եվ հետո Վալյա Այդարաշվիլին թոխրեց սոխի պալարները,
հետո կանգ առավ ու շշնջաց՝ էնտեղ էնպիսի այգի ունեի,
էնտեղ որ գայիր,
երանի գայիր․․․
Այսպես բերեցի Թամարաշենը մեծ քաղաք։
Եվ մաքրեցի ու մաքեցի այդ երեկո Վալյա Այդարաշվիլիի աճեցրած 
հողոտ սոխը՝
դանդաղ, առանց արցունքները զսպելու։
Եվ այդպես լացեցի ուրիշի պատերազմի արկածը։

Մի՛ կանգնեք այստեղ

Այս հողը՝ կրեմով խմորեղենի մեջտեղի կտորը, մեզ է պատկանում։
Կամրջից այս կողմը՝ ժողովրդին։ Այստեղ՝ չէ՛։ 
Ձեզ՝ հացի կոշտ կողը։ Ձեզ փշուրները։ Դուք դատարկ տարան լիզեք։
Տեսնելիք է, թե ինչպես կկտրեք լեզուներդ։
Շատ երկար էիք վաճառում խամսա․ հոտից սրտներս խառնում է։
Երկար էիք թաղում մեռելներին․ վախենում ենք։
Եվ երկար մնացիք անցուղու վրա․ ձեզ հետ ցուրտ եք բերում:
Մի փոքր դեպի աջ քաշվեք։ Դեպի եզր՝ գցվելու տեղին ավելի մոտ։
Երբ ոչ ոք չի նայի մեզ, կհրենք և կկոխկռտենք ձեզ։
Այստեղ մի՛ կանգնեք։ 
Ծեր կինը՝ մեգրելերեն․
«Մենք ապրում ենք դիահերձարանի դիմաց, մեր պատուհանն է՝
Երկու կոտրված աստիճանների և ճեղքերով դռան արանքում»։
Մայրաքաղաքը տարիներ շարունակ մարմնին փաթաթել է այս բարբառը։
Հայրս մինչ օրս Ծոծերիա ազգանունով ընկերոջն է փնտրում։
Ուզում է մի կերպ մոռանալ տեսած կադրը․ անտեր դիակի ոտքին
ժապավեն է փաթաթված այս ազգանվամբ։
Ցավակցում եմ, բայց մեկ է՝
այստեղ մի՛ կանգնեք։
Ապրեք այսպես խիտ-խիտ, իրար քիթ մտած,
ապրե՛ք քարայրում՝ բորոտների ցեղերի պես:
Միայն թե չվարակեք մեզ անօթևանությամբ ու աղքատությամբ։
Կամուրջը չանցնեք։
Շատ էլ մի՛ թեքվեք այս կողմ՝ ձեր նարնջի ծառերի պես։
Միայն հեռադիտակով տեսեք՝
Ով է անցել ձեր բակով, ով է խմել ձեր ջուրը,
Խաչը կանգո՞ւն է, թե՞ ընկած է գերեզմանին։
Այստեղ՝ սեղանին, փրկված լուսանկարներն են դրված․
Երկհարկանի տուն են ներկում՝ Էշբայի փողոց, 33,
Գարուն է, և Սուխումիում արև է։
Տասնհինգամյա տարբերությամբ՝ երկրորդ կադրն էլ․
Նույն տունն է՝ պայթեցված պատերով,
Ճեղքերից շան գլուխ է երևում,
Ծանոթ տղամարդը ավազի վրա եփած սուրճի մասին է երազում:
Այսօր Սոխումիում անձրևում է։ 
Առավոտյան փոթորիկ  հայտարարեցին։
Այստեղ մի՛ կանգնեք։
Այս տեղն էլ  է ականապատված։

Ցորեն ցանի՛ր, Ուկրաինա՛

Ցանի՛ր, ցանի՛ր ցորեն, Ուկրաինա՛։ 
Խորը հետքեր փորի՛ր։
Լցրու՛ սերմն ու ազատություն ցանկացի՛ր։
Խաղաղությունը կբարձրանա, կծաղկի։
Մի՛ վախեցիր, Ուկրաինա՛։
Հողդ այս տարի պտղաբեր կլինի,
հողդ այս տարի չի վիժի։
Դո՛ւրս հանիր ճռճռան տրակտորները
անծայրածիր դաշտեր։
Գլխաշոր կապի՛ր, վերնաշապիկիդ թևերը ծալի՛ր 
և առատորեն դես ու դեն տարածի՛ր հատիկները, 
մեր հոգիներն էլ ցանի՛ր, գուցե փրկվենք 
և նորից վեր հառնենք՝ավելի լավը դարձած։
Նայիր երկինք, Ուկրաինա՛,
գուցե անձրևի։
Թշնամու ամպերը հո չե՞ն կուտակվել, 
դե՛, կրակի՛ր և ջնջի՛ր վատ եղանակի նշանը։
Մեզ արև է պետք։
Դու պետք է ցանես, Ուկրաինա՛,
շունչ տաս խոտին,
փրկես մեզ համար հացը։
Դու պետք է գտնես մեզ համար գարունը։ 
Մեզ համարձակության մասին հիշեցնես։
Հույսի հատիկները կիսես մեզ հետ,
գուցե մերն էլ աճի։
Ցորեն ցանի՛ր, Ուկրաինա՛։
Մենք քեզ համար կհնձենք։

Տեսիլքներ․ Էշբայի փողոց,33

Հենց այս պահին ռմբակոծությունը դադարեց:
Հենց այս պահին տունը երերալով երկինք գնաց,
Կտորտանքների  անձրևն եկավ։
Այս րոպեին մեռա։
Ես դեռ տաք եմ, ա՛յ անարյուններ,
Ցանկապատին ձեռք մի՛ տվեք, ցանկապատն իմն է։
Հենց այս պահին  տան տեղը հարթվեց,
Պատառոտված ծառերից այս կողմ է սողում արյունը։
Ինչպե՜ս էինք ծաղկում,

Երբ հանկարծ որոտաց։
Իսկ երբ ծուխը ցրվեց, ես խուլ էի,
Իսկ երբ ծուխը ցրվեց,
մրոտ քթով կանգնած՝ ամրացնում էի դարպասը։
Բռնվել էի խարխուլ բռնակից,
քեզ էի փնտրում փշրված պահարանների մեջ։
Պոկում էի հրդեհված վարագույրները։
Իսկ մորեխների խումբը հարձակվել էր բերքի վրա։
Հուսալի պաշտպան իմ բոլոր խրտվիլակները,
Քթով խրված գետնի մեջ,
Լացում էին բերքի համար, որ չկարողացան փրկել։

Այս պահից
Ես ավեր սփռող մեռել եմ,
Մի՛ դիպեք ինձ,
Քանի որ այսօրվանից մեր ուրվականները
բոլոր տների բոլոր ձեղքերում կապրեն։
Քանի որ մեր ուրվականները,
Քանի որ մեր ուրվականները
Հատկապես ձմռան
Ցրտաշունչ երեկոներին
Սեփական սենյակը փնտրելիս
Աստիճաններով վեր ու վար կանեն,
Կբացեն ուրիշների սենյակները․
Մի՛ անհանգստացեք, մենք փնտրում ենք մերը:
Մենք ձեր հանգստության հետ գործ չունենք։
Մենք սպիտակ փքուն վերնաշապիկներ չենք հագնի։
Ոչ մի նման բան չենք հագնի,
Սովորական տղա և աղջիկ՝ 
Միշտ կապույտ ջինսով,
Միշտ լուռ ժպտացող,
Կքայլենք մի երջանկությունից մյուսը,
Ինչպես խանութներում՝ առանց փողի:

Այս պահին գորշ երկնքից կարկուտ պոռթկաց՝
Տաք կարկուտ։
Նահանջած ծովն ենք հսկում կարթով,
Որ փրփուրներից բռնվելով՝
Այս այրված անտառը,
Այս խլված գյուղը
Քաշենք դեպի մեզ։
Հսկում ենք ցանցով և ռետինե կոշիկներով,
Գուցե ձկները մեզ հիշեն ու լողալով գան։Ձեզ մոտ տասնյոթ տարի է անցել:
Այստեղ՝ այս րոպեին, դադարեց ռմբակոծությունը։
Մենք հաղթեցինք հեռավորությունը միայն մակագրությամբ.
Կրկին՝
Էշբա փողոց,33։
«Էկատերինե՛,
Սիրում եմ քեզ։
Վերջ»։
Վերջին արտահայտության վերջին տառը ծակված է։

Վրացերենից թարգմանեց Ասյա Դարբինյանը