Կարծես թե ձեւավորվող նոր աշխարհակարգում երկու բան, որ թվում է իրար հետ կապ չունեն, ստիպված են վերանալ՝ դեմքն ու մահը։ Մենք կփորձենք պարզել՝ ինչ-որ կերպ կապվա՞ծ չեն դրանք իրար, եւ ո՞րն է դրանք վերացնելու իմաստը։
Այն, որ սեփական եւ այլոց դեմքերը տեսնելը մարդու համար շատ կարեւոր փորձառություն է, հայտնի էր անհիշելի ժամանակներից․ «Այն, ինչ կոչվում է «դեմք»,- գրում է Կիկերոնը,- չի կարող լինել ոչ մի կենդանու մոտ, մարդուց բացի»։ Իսկ հույները ինքն իր տերը չհանիսացող ստրուկին անվանում էին aproposon, բառացի՝ «անդեմ»։ Իհարկե, բոլոր կենդանի էակները կարող են տեսնել մեկը մյուսին եւ շփվել միմյանց հետ, բայց միայն մարդն է իր դեմքը դարձնում իրեն եւ իր ճշմարտությունը ճանաչելու տեղը։ Մարդը կենդանի է, որն իր դեմքը ճանաչում է հայելում, արտացոլվում է դրա մեջ եւ ճանաչում նաեւ ուրիշին իր դեմքով։ Այս առումով դեմքը համ նմանությունն է, համ similitas-ը, մարդկանց համատեղ ներկայությունը։ Անդեմ մարդն անպայման մենակ է։
Այդ պատճառով էլ դեմքը քաղաքականության տեղն է։ Եթե մարդիկ իրար փոխանցելու լինեին միշտ եւ միայն այս կամ այն տեղեկությունը, երբեք իսկական քաղաքականություն չէր լինի, այլ միայն փոխանակում նորություններով։ Բայց քանի որ մարդիկ առաջին հերթին պետք է հայտնեն իրենց բացության մասին, այն մասին, որ իրենք ճանաչում են իրար դեմքով, ապա դեմքն ինքնին քաղաքականության պայմանն է՝ այն, ինչի վրա հենվում է ամեն բան, ինչ խոսում ու ինչով փոխանակվում են մարդիկ։
Այս առումով դեմքը մարդու իրական տեղն է, par excellence քաղաքական տարրը։ Հենց միմյանց դեմքերին նայելով են մարդիկ ճանաչում իրար եւ հրապուրվում միմյանցով, նկատում նմանությունն ու տարբերությությունը, հեռավորությունն ու մերձությունը։ Կենդանիների աշխարհում քաղաքաակնություն չկա, որովհետեւ կենդանիները, ի սկբանե բաց լինելով, իրենց բացությունը չեն խնդրականացնում, նրանք պարզապես ապրում են դրա մեջ՝ չմտահոգվելով դրա մասին։ Հենց այդ պատճառով էլ նրանց չեն հետաքրքրում հայելիները, պատկերն իբրեւ պատկեր։ Մարդը, ի տարբերություն նրանց, ցանկանում է ճանաչել իրեն եւ լինել ճանաչելի, նա ցանկանում է յուրացնել իր սեփական կերպարը, նա փնտրում է այդ կերպարի մեջ իր սեփական ճշմարտությունը։ Այդպիսով, նա կենդանական միջավայրը վերածում է աշխարհի, անվերջանալի քաղաքական դիալեկտիկայի դաշտի։
Երկիրը, որը որոշում է հրաժարվել իր սեփական դեմքից, ծածկելով իր քաղաքացիների դեմքերը դիմակներով, իր վրայից բոլոր քաղաքական չափումները սրբած երկիր է։ Այս դատարկ տարածության մեջ, որ անընդհատ ենթակա է անսահմանափակ վերահսկողության, տեղաշարժվում են մեկը մյուսից մեկուսացված մարդիկ, որոնք կորցրել են իրենց համայնքի անմիջական, զգացական հիմքը եւ կարող են միայն փոխանակվել հաղորդագրություններով՝ հասցեագրված անդեմ անվանը։ Իսկ քանի որ մարդը քաղաքական կենդանի է, քաղաքականության անհետացումը նշանակում է կայնքի անետացում, նորածնին, որն այլեւս չի տեսնելու իր մոր դեմքը, սպառնում է զրկումը մարդկային զգացմունքներ ապրելու հնարավորությունից։
Դեմքի հետ հարաբերություններից պակաս կարեւոր չեն հարաբերությունները մահացածների հետ։ Մարդը՝ կենդանին, որը ճանաչում է ինքն իրեն դեմքով, նաեւ միակ կենդանին է, որը թաղման ծես է կատարում։ Այդ պատճառով զարմանալի չէ, որ մահացածներն էլ դեմք ունեն, եւ որ դեմքի ջնջումը տեղի է ունենում մահվան ջնջմանը զուգընթաց։ Հռոմում ողջերի կյանքին մահացածները մասնակցում էին իրենց իմագոյով՝ մոմի վրա նկարված պատկերով, որը յուրաքանչյուր ընտանիք պահում էր իր տան ատրիումում։ Այսպիսով, ազատ մարդը սահմանվում է ոչ միայն պոլիսի քաղաքականությանը իր մասնակցությամբ, այլեւ իր ius imsdinum-ով՝ իր նախնիների դեմքերը պահպանելու եւ դրանք համայնքային միջոցառումներին ի ցույց դնելու անօտարելի իրավունքով։ Պոլիբիոսը գրում է․ «Հուղարկավորումից ու թաղման այլ ծեսերից հետո մեռած մարդու իմագոն տեղադրում են տան ամենաերեւացող տեղում, փայտե տապանի մեջ, եւ այս պատկերը մոմե դեմք է, որ նույնությամբ վերարտադրում է եւ թե ձեւերը, եւ գույները»։ Այս պատկերները ոչ միայն մասնավոր հիշողության առարկա էին, այլեւ մահացածների ու ողջերի, անցյալի ու ներկայի միջեւ համերաշխության ու միության շոշափելի նշան, որ քաղաքի կյանքի անքակտելի մասն էր։ Այդ պատճառով էլ դրանք այնքան կարեւոր դեր էին խաղում հասարակական կյանքում, որ կարելի եղավ ասել՝ մահացածներին պատկերելու իրավունքը լաբորատորիա է, որտեղ գցված է հիմքը ողջերի կյանքի իրավունքի։ Այն, որ պետության հանդեպ ծանր հանցանք գործած մարդը կորցնում էր պատկերման իրավունքը, հաստատում է ասվածը։ Իսկ ըստ առասպելի՝ երբ Հռոմուլոսը հիմնադրեց Հռոմը, նա փոս փորեց, որը կոչվում էր mundus՝ «աշխարհ», որի մեջ նա եւ իր ուղեկիցներից յուրաքանչյուրը մի բուռ հող լցրին։ Այս փոսը տարեկան երեք անգամ բացում էին, եւ համարվում էր, որ այդ օրերին մահացածները դուրս էին գալիս քաղաք եւ մասնակցում ողջերի կյանքին։ Աշխարհը ընդամենը շեմն է, որի միջոցով շփվում են ողջերն ու մեռյալները, անցյալն ու ներկան։
Հիմա պարզ է դառնում, թե ինչու աշխարհն առանց դեմքերի կարող է լինել միայն աշխարհ առանց մահացածների։ Եթե ողջերը կորցնում են իրենց դեմքերը, մահացածները դառնում են սոսկ թվեր, որոնք, քանի որ հանգեցված էին իրենց զուտ բիոլոգիական կյանքին, պետք է մահանան մենակության մեջ եւ առանց թաղման ծեսի։ Եվ եթե դեմքը նախ եւ առաջ տեղն է, որտեղ խոսքից առաջ տեղի է ունենում շփումը մեր ցեղակցի հետ, ապա նույնիկ ոջղերը, որ զրկված են դեմքի հետ կապից, որքան էլ ձգտեն շփվել թվային սարքերի օգնությամբ, անասելի մենակ են։
Համաշխարհային ծրագիրը, որ փորձում են իշխանությունները պարտադրել, այսպիսով, հիմնովին ապաքաղաքական է։ Ավելին, այն առաջարկում է ամեն իսկապես քաղաքական բան հանել մարդկային գոյությունից, փոխարինել այն կառավարմամբ, որը հիմնված է բացառապես ալգորիթմային վերահսկողության վրա։ Դեմքի ջնջումը, մեռյալների վերացումը եւ սոցիալական հեռավոությունը այդ կառավարելիության հիմնական գործիքներն են, որը իշխանավորների հայտարարությունների համաձայն՝ պիտի պահպանվի նաեւ սանիտարական ահաբեկչության թուլացումից հետո։ Բայց հասարակությունն առանց դեմքի, առանց անցյալի եւ առանց ֆիզիկական շփման, ուրվականների հաարակություն է եւ որպես այդպիսին այն դատապարտված է ավիրման՝ վաղ թե ուշ։
Թարգմանությունը՝ Գրողուցավի։
Աղբյուրը՝ այստեղ։
