Էս տնաշենի Մեսրոպի մոտ ոնց որ թե «գո՜-ո՜լ» գոռալը «խասյաթ ա դառել»։ Գնդակը դաշտի որ գիծն էլ հատի (անկախ նրանից դիմային գիծն է, դարպասային, թե եզրային), գոռում է գոլ… Բայց որպեսզի գոլ երևույթի մասին մերձգիտական բացատություններ չանեմ, ավելի լավ է մի պատմություն պատմեմ՝ «Կուժ քեզ եմ ասում, կուլա դու լսիր» սկզբունքով։
Անցյալ դարի յոթանասունականների կեսերին Հայաստանում հայտնվեցին առաջին գունավոր սովետական հեռուսացույցները, և մեր մայլի առաջին գունավոր հեռուստացույցը հայտնվեց հորեղբորս՝ հայտնի «սվարչիկ» (զոդող) Ռազմիկի տանը։ Երևանի «Արարտի» չեմպիոնա-գավաթային վերելքի իներցիան դեռ ուժեղ էր, բոլորը սպասում էին հերթական հաղթանակին, ու մայլի բոլոր ֆուտբոլասեր տղամարդիկ հավաքվում էին իրենց տանը, գունավոր ֆոտբոլ նայելու։ Արդեն երկրորդ խաղակեսի վերջն էր, բայց հաշիվը դեռ չէր բացվել։ «Արարատը» խաղում էր Լվովի «Կարպատների» հետ, որը միշտ կոշտ ու ոչ դիտարժան խաղ էր ցուցադրում (ոնց որ թե Մեսրոպի շատ «սիրած» Մռմռուռի ավտոբուսների նախահորը գտել եմ), ու խաղավերջին մոտ մերոնք գոլ խփեցին։ Գոլի հետ հորեղբորս տղան տեղից այնպես ցատկեց, որ ձեռքն օդում հաղթական օղակ գծելով դիպավ մոտակա սերվանտի գլխին դրած բյուրեղապակյա հաստ պատերով ծաղկամանին։ Պատերն այնքան հաստ էին, որ տախտակե հատակի հետ կոշտ հանդիպումից ծաղկամանը վնասվածք չստացավ։ Տղամարդկանց «քո ցավը տանեմ», «այ տե՜նց» ու «տեսա՞ր, ոնց խփեց»-ը սկզբում վերածվեց անհարմար լռության, բայց հետո, երբ հորեղբորս տղան ասաց, որ ծաղկամանը չի ջարդվել, թեթևացած շունչ քաշեցին։ Այդ ընթացքում հաղորդավարը տխուր ձայնով ասաց, որ մրցավարը գոլը չի հաշվել։ Տղամարդիկ քարացած նայեցին գունավոր էկրանին։ Քանի որ խաղավերջն էր ու լարվածությունը գագաթնակետին էր հասել, ծաղկամանն այդպես էլ մնաց հորեղբորս տղայի ձեռքում, մինչև այն պահը, երբ անկյունայինից հետո գնդակը հայտնվեց մեր դարպասում։
Տղամարդկանց հայհոյանքի ու «խաղը ծախած ա», «սուդյան առած ա», «ես քո շովինիստ մերը…» արտահայտություննների հետո դեռևս հորեղբորս տղայի ձեռքերում գտնվող ծաղկամանն ամբողջ թափով հագավ պատին… Պատն այնքան փափուկ չէր, որքան տախտակե հատակը, և ծաղկամանը, երկրորդ վիրավորանքը կուլ չտալով, խռովեց ու կորոնավիրուսի պես մանրատվելով՝ ցրիվ եկավ սենյակով մեկ (դե սենյակն էլ ծաղկամանի համար էր ալամ-աշխարհ), կամ ինչպես հետո հորեղբորս կինը՝ ողորմածիկ Ասյա տոտան ասաց՝ «զիլբա-զիլբա» եղավ։ Քար լռություն տիրեց։ Պարզ չէր, թե դա մերոնց դարպասը խփած գոլի՞ց էր, թե՞ ծաղկամանի կոտրվելուց։ Այդ պահին սենյակում հայտնվեց մթնդած, սրտից արյուն կաթացող Ասյա տոտան, ավելն ու «սավոկը» ձեռքին։ Վիճակը փրկելու համար հորեղբայրս ասաց. «Տո դու էլ վա՞խտ գտար, օ՛չխար լագոտ…»։ Ասյա տոտան համարյա լացակումած ասաց. «Այ Ռազմիկ ջան, երեխեքի ոտները կմտնի»։ Ու մինչ հորեղբայրս մեր դարպասը խփած գոլի ու արդեն պարտությամբ ավարտված խաղի հերսը թափում էր Ասյա տոտայի վրա, հարևան տղամարդիկ անձայն դուրս եկան։ Նրանց հետևից մենք էլ դուրս եկանք ու տեսանք, թե ոնց է Ասյա տոտան առաջին հերթին լուսամուտները բացում, որ անֆիլտր ծխախոտի թունդ, կծու ծուխը դուրս գա ու կարողանա տեսնել, թե ինչ պիտի անի։ Հետո Հրանտենց թթի ծառի տակ ուշունց-քֆուրով երկար քննարկում էին «ծախած խաղի» կամ «ծախված դատավորի» հնարավոր վարկածները։
Հիմա կասեք սա ինչի՞ պատմեցի։ Շատ պարզ պատճառով։ Մենակ մեր «գո՜լ» գոռալով լինի՝ մեր ամեն մի փոխանցումից հետո «գոլ» կգոռանք, բայց հակառակ կողմից ուշունց-քֆուր չկա, ինչը մեր գոլ խփելու հանգամանքը խիստ կասկածելի է դարձնում… Չէ, գոլ մենք հաստատ խփում ենք, դա միանշանակ է, ուղղակի չենք ուզում հասկանալ, որտեղ է հակառակորդի դարպասը, որտեղ է, որ քար լռություն է տիրում և ուր որ է՝ վերածվելու է ուշունց-քֆուրի։ Կարող եք չհավատալ, բայց ալամ-աշխարքին ենք գոլ խփում։ Կասեք ո՞նց։ Շատ պարզ. ամբողջ «կրեատիվ» աշխարհում մտքի ճգնաժամ է, մեկուսացել են, մենակ են մնացել իրենք իրենց հետ, ու ավելի կրեատիվ բան չեն հորինել, քան ութ դար առաջ ապրած Բոկաչոյի գաղափարն այս կամ այն կերպ կրկնելը, երբեմն՝ կապկելը։ Ոչ միայն մերոնց արածն եմ նայում, այլև իտալացիներինը, ռուսներինը… Արդեն եղած, վաղուց իրագործված գաղափարների վատ կամ լավ «ռեինկարնացիա» է։ Իրենց ողջ ուսյալությամբ, տեսաբանությամբ ու ԳԴ-ությամբ հանդերձ (ԳԴ-ն գիությունների դոկտորն է) մի պարզ ճշմարտություն չեն ուզում ընկալել, որ միշտ էլ արժեքավոր է բնօրիակը, իսկ պատճենումը՝ զզվելի, որքան էլ որ վարպետորեն արված լինի։ Որ ինքնահաստատման մարմաջով համակված ամբողջ այդ կուտակված գիտապաշարն ու ինքնագովազդը, բնազդային մի հատիկ մղում էլ չարժեն, որն ազդակ հանդիսացավ այս նոր խաղը սկսելու, երբ մենք ոչ թե կոլեկտիվ վեպ ենք գրում (դա ուրիշ բան է) այլ տեքստային «ֆուտբոլ» ենք խաղում՝ միմյանց, մեր իշխանություններին ու ալամ աշխարհին ծանակելով, բառերի և իրադարձությունների հետ խաղալով, հորինելով, հուշեր պատմելով, իրար երկրորդելով և անգամ մեր այս հորինած խաղը հակիրճ վերլուծելով, ինչը որ հիմա անում եմ, ու պասերով, պասերով… Ու դեռ գլխի չենք (ես հենց նոր գլխի ընկա), որ պարետն ու մեր պարգևավճարամոլ պաշտոնյաները ոչ թե մեր մրցակիցներն են, այլ մեր վատ խաղացող թիմակիցները, որոնց մենք չենք ուզում պաս տալ, որ խաղը չփչացեն… Իսկ մենք մայլա-մայլա ենք խաղում ալամ-աշխարհի հետ։
Ի դեպ, իմ փոքր եղբորը՝ Ատոմին, փոքր ժամանակ մայլա-մայլ չէինք խաղացնում, բայց դրա մեղավորը մենք էինք։ Իրեն որ սովորացնում էինք գնդակ տշել (կլիներ չորս-հինգ տարեկան), ասացինք «մի ոտքդ հետ տար և ուժեղ խփի գնդակին»։ Ատոմը վառ ընդգծված աջլիկ էր, ու բնականաբար աջ ոտքով էր խփելու։ Առաջին իսկ փոխանցումից հետո Ատոմը աջ ոտքը ծալած, ձախ ոտքի վրա ցատկոտելով փորձում էր հասնել գլորվող գնդակին, որ ետ պահած աջ ոտքով խփի։ Ու մինչ ինքը մի ոտքի վրա տռտոզտալով ուզում էր հարմարվել, որ հարվածի, տղերքից մեկը հենց ոտքի տակից գնդակը տարավ… Երբ հասկացանք, որ սա անընդհատ կրկնվելու է, ձեռքներս թափ տվինք ու էլ չէինք խաղացնում, հատկապես՝ մայլա-մայլա խաղալուց։ Դրանից ինքը խոր վիրավորանք ու անարդարության զգացողություն էր ունենում…
Հա, քիչ մնաց մոռանամ, մի կարևոր բան էլ պատմեմ։ «Արարատի» հաջորդ խաղը, որ դարձյալ նայում էինք հորեղբորս գունավոր հեռուստացույցով, ավարտվեց մերոնց հաղթանակով։ Մոսկվայի «Դինամոն» ջախջախվեց։ Սերվանտի վրա, ջարդվածին շատ նման մի ծաղկաման կար, որ մայլի տղամարդիկ հորեղբորիցս թաքուն մի-մի ռուբլի հավաքել ու տեղն էին դրել, որ «Ասյան դարդ չանի»։ Դա իհարկե անհարմար դրության մեջ դրեց հորեղբորս, որն ի սրտե նեղացավ, բայց սիրտն առան՝ փառահեղ հաղաթանակը թթի ծառի տակ խմված արաղով նշելով։ Բայց «Արարատն» այդ տարի ոչ չեմպիոն դարձավ, ոչ էլ գավաթակիր, քանի որ ըստ մերոնց՝ քաղաքականությունն էր այդպիսին, չեմպիոնը պիտի Մոսկովյան թիմ լիներ, ծայրահեղ դեպքում՝ Կիևի «Դինամոն», էն էլ այն պատճառով, որ Բրեժնևը խախոլ էր… «Էդ մեր չեմպիոնությունն էլ բախտի բան էր, շանս եղավ արանքը ճղելու՝ ճղեցինք»,- ասում էին մեծերը։
Էնպես որ, Մեսրոպ ջան, սիրելի «ֆուտբոլիստներ» ջան, մենք ենք՝ մեր շանսը։ Մի հատ բերեք մեր GPS-ները թարմացնենք, որ մեր գոլերը ճիշտ ֆիքսեն բոլոր WAR-երը, ու մենք էլ չասենք, թե էս ինչ WAR-ի մարդիկ կան աշխարհում։
P.S.
Մեսրոպ ջան, հիմա ջոկում ես չէ՞, որ ԽՍՀՄ ֆուտբոլի առաջնությունն ըստ էության Եվրոպայի կամ Ասիայի առաջնության նման մի բան էր (ուրիշ զուգահեռ չեմ տանում, որ չքաղաքակնաացնեն), ու «Արարատն» էլ մեր այժմյան Ազգային հավաքականի նման մի բան էր, բայց այն տարբերությամբ, որ հավաքականի խաղերը տեսնում էինք նվազագույնը շաբաթը մեկ, ոչ թե տարին երկու-երեք անգամ։
