Որտե՞ղ է ամբողջ աշխարհը իմ ծննդյան օրը: Որտե՞ղ են Մոսկվայի էլեկտրական լապտերները: Իսկ մարդի՞կ։ Բա երկինքը։ Պատուհանից դուրս ոչինչ չկա։ Խավար է․․․
Մենք կտրված ենք մարդկանցից. մեզ ամենամոտ կերոսինային լապտերները երկաթուղային կայարանում են՝ մեզնից ինը վերստ հեռու։ Այնտեղ կյանքը թեթեւ է։ Կինեմատոգրաֆ կա, խանութներ։ Մինչ բուքը ոռնում ու ձյունը ծածկում է դաշտերը, էկրանի վրա միգուցե եղեգն է լողում, ճոճվում են արմավենիները, արեւադարձային կղզին է վայլփլում հեռուներում․․․
-Մենք մենակ ենք:
– Խավար եգիպտական,- նկատեց բուժակ Դեմյան Լուկիչը՝ վարագույրը քաշելով։
Նա վերամբարձ ոճով է արտահայտվում, բայց շատ դիպուկ։ Ճիշտ եւ ճիշտ՝ եգիպտական։
– Եկեք մի-մի բաժակ էլ խմենք,- հրավիրեցի ես։ (Ախ, մի դատապարտեք։ Ախր բժիշկը, բուժակն ու երկու մանկաբարձուհիները նույնպես մարդ են։ Մենք ամիսներով ոչինչ չենք տեսնում հարույրավոր հիվանդներից բացի։ Մենք աշխատում ենք, մենք թաղված ենք ձյան մեջ։ Մի՞թե չի կարելի, որ մի երկու բաժակ սպիրտ խմենք՝ ջրով բացած, ինչպես հարկն է, ու գավառական շպրոտ ուտենք բժշկի ծննդյան օրը)։
– Առողջ լինեք, բժիշկ,- սրտանց ասաց Դեմյան Լուկիչը։
– Ցանկանում ենք, որ ընտելանաք մեր կյանքին,- ասաց Աննա Նիկոլայեւնան եւ բաժակը չխկացնելով ուղղեց իր տոնական զգեստի բացվածքը։
Երկրորդ մանկաբարձուհին՝ Պալագեա Իվանովնան, բաժակը չխկացրեց, քաշեց գլուխը եւ անմիջապես ծնկի եկավ վառարանի առաջ, կրակխառնիչը շարժեց ներսում։ Շոգը շողաց մեր դեմքերին, կրծքում տաքություն էր տարածվում օղուց։
– Ես չեմ կարողանում հասկանալ,- խոսեցի ոգեւորված, նայելով կայծերի ամպերին, որ բարձրացան կրակխառնիչի տակից,- էդ կինն ի՞նչ էր արել բելադոնայով։ Սարսափ։
Ժպիտներ հայտնվեցին բուժակի և մանկաբարձուհիների դեմքերին:
Տեղի էր ունեցել հետեւյալը․ այսօր, առավոտյան ընդունելության ժամանակ իմ սենյակ խցկվեց կարմրաթուշ, երեսունին մոտ մի տիկին։ Նա խոնարհվեց մանկաբարձի աթոռին, որ դրված էր իմ հետեւում, այնուհետեւ ծոցից հանեց լայնաբերան սրվակը եւ երգեցիկ ու շողոքորթ ձայնով ասաց․
-Շնորհակալ եմ, քաղաքացի բժիշկ, կաթիլների համար։ Օգնեցին, էն էլ ոնց օգնեցին: Մի շիշ էլ եմ խնդրում։
Սրվակը վերցրի նրա ձեռքից, նայեցի պիտակին, եւ աչքերս առաջ կանաչ կապեց։ Պիտակի վրա Դեմյան Լուկիչի ձեռագրով, մեծ-մեծ տառերով գրված էր․ «Tinct. Բելադոն … » եւ այլն «16 դեկտեմբեր, 1917 թվական».
Այսինքն՝ երեկ ես տիկնոջը «Բելադոնայի» մեծ չափաբաժին եմ նշանակել, իսկ այսօր՝ իմ ծննդյան օրը, դեկտեմբերի 17-ին, այդ տիկինն եկել է դատարկ շշով ու կրկնելու խնդրանքով:
– Դու… դու… երեկ խմե՞լ ես ամբողջը,- հարցրի զարհուրած։
– Ամբողջը, հեր օրհնած, ամբողջը,- ասաց տիկինը երգելով, – Աստված քեզ առողջություն տա այս կաթիլների համար․․․ կեսը՝ հենց տուն հասա, կեսը՝ քնելուց առաջ․․․ միանգամից անցավ․․․
Հենվեցի մանկաբարձական աթոռին։
– Ես քեզ օրը քանի՞ կաթիլ էի ասել,- խուլ ձայնով ասացի,- ես քեզ հինգ կաթիլ էի ասել․․․ Էս դու ի՞նչ ես արել, այ կնիկ, հը՞, էս ի՞նչ ես արել․․․
– Աստված վկա է՝ խմել եմ,- ասում էր կինը՝ կարծելով, թե չեմ հավատում, որ բելլադոնայով բուժվել է։
Ափերիս մեջ առա վարդագունած այտերը եւ սկսեցի ուսումնասիրել բիբերը։ Բիբերը սովորական բիբեր էին։ Բավականին գեղեցիկ, միանգամայն նորմալ։ Կնոջ զարկերակն էլ էր հիանալի։ Եվ ընդհանրապես, բեզլեադոնայից թունավորման որեւէ նշան չէր երեւում։
– Սա հնարավոր չէ,- ասացի ու բղավեցի,- Դեմյան Լուկիչ․․․
Դեմյան Լուկիչը, սպիտակ խալաթը հագին, դուրս լողաց դեղատան միջանցքից։
– Դեմյան Լուկիչ, ապա մի տեսեք՝ ինչ է արել էս գեղեցկուհին։ Բան չեմ հասկանում․․․
Կինը վախեցած այս ու այն կողմ էր նայում՝ հասկանալով, որ անթույլատրելի բան է արել։
Դեմյան Լուկիչը վերցրեց սրվակը, հոտ քաշեց, պտտեց ձեռքում ու խստորեն ասաց․
– Դու, հարգելիս, խաբում ես, դու այս դեղը չես ընդունել։
– Աստված է վկ․․․,- սկսեց կինը։
– Տիկին, դու մեր աչքերին թոզ մի փչիր,- խստորեն, բերանը ծռելով աաց Դեմյան Լուկիչը,- մենք ամեն ինչ շատ լավ հասկանում ենք։ Խոստովանիր, ո՞ւմ ես բուժել էս կաթիլներով։
Կինը իր նորմալ բիբերը պարզեց դեպի մաքուր, սպիտակ ներկած առաստաղն ու խաչակնքեց։
– Թե խաբում եմ․․․․
– Էլ մի, թող էդ խաղերդ,- չէր հանձնվում Դեմյան Լուկիչը, ապա դիմեց ինձ,- սրանք, բժիշկ, գիտե՞ք ինչ են անում։ Մի դերասան գալիս է հիվանդանոց, նրան դեղ են դուրս գրում, իսկ սա վերադառնում է գյուղ ու բոլոր կնիկներին հյուրասիրում։
– Ի՞նչ եք ասում, քաղաքացի ֆերշալ․․․
– Էլ մի,- կտրեց բուժակը,- ես ձեր մոտ ութերորդ տարին եմ արդեն։ Գիտեմ։ Հաստատ կաթացրել է բոլոր տներով,- շարունակեց ինձ դիմել։
– Էլի տվեք այդ կաթիլներից,- աղաչեց կինը։
– Էլ չէ, տիկին,- ասացի եւ սրբեցի ճակատիս քրտինքը,- այդ կաթիլներով դու էլ չես բուժվի։ Փորացավդ անցա՞վ։
– Միանգամից, ոնց որ չէր էլ եղել։
– Դե, հոյակապ է։ Ես քեզ ուրիշ կաթիլներ դուրս կգրեմ, էլի շատ լավն են։
Տիկնոջ համար կատվախոտ դուրս գրեցի, եւ նա հիասթափված հեռացավ։
Հենց այս դեպքի մասին էլ խոսում էինք բժշկի բնակարանում իմ ծննդյան օրը, մինչ պատուհանից այն կողմ ծանր վարագույրի պես կախվել էր փոթորկոտ եգիպտական խավարը։
– Սա ի՞նչ է,-ասում էր Դեմյան Լուկիչը՝ բծանդրորեն ծամելով ձկան պահածոն,- սա հեչ։ Մենք արդեն սովորել ենք։ Իսկ դուք, սիրելի բժիշկ, համալսարանից, մայրաքաղաքից հետո դեռ պիտի ընտելանաք։ Աշխարհի ծայրն է։
– Հա, աշխարհի ծայրը,- արձագանքի պես կրկնեց Աննա Նիկոլայեւնան։
Բուքը գվվաց ինչ-որ տեղ ծխնելույզներում, սոսափեց պատի հետեւում։ Բոսորագույն ցոլքերն ընկան վառարանի առաջ դրված երկաթյա մուգ թիթեղին։ Օրհնվի կրակը, որ ջերմացնում է բուժանձնակազմին աշխարհի ծայրին։
– Ձեր նախորդի՝ Լեոպոլդ Լեոպոլդովիչի մասին լսե՞լ եք,- խոսեց բուժակը, եւ քաղաքավարությամբ ծխախոտ հյուրասիրելով Աննա Նիկոլայեվնային՝ ինքն էլ ծխեց։
– Հոյակապ բժիշկ էր,- խոսեց Պալագեա Իվանովնան՝ փայլփլուն աչքերով նայելով բարեգութ կրակին։ Նրա մուգ մազերում մերթ ընթ մերթ բոցավառվում ու հանգչում էր կեղծված քարերով զարդարված տոնական ծամակալը։
– Այո, մեծություն էր,- հաստատեց բուժակը,- գյուղացիները նրան ուղղակի պաշտւմ էին։ Կարողանում էր ճիշտ մոտեցում ցուցաբերել։ Պետք է Լիպոնտիի մոտ վիրահատությա՞ն պառկել, խնդրեմ։ Նրանք Լեոպոլդ Լեոպոլդովիչի տեղը Լիպոնտի Լիպոնտյեվիչ էին կոչում նրան։ Վստահում էին։ Եվ դե, իհարկե, գիտեր՝ ոնց է պետք նրանց հետ խոսել։ Մի անգամ մոտը իր ընկերն է գալիս Դուլցեվմոյից՝ Ֆյոդոր Կոսոյը։ Ասում է՝ էս ու էս, Լիպոնտի Լիպոնտյեվիչ, դոշս բռնվել է, շնչել չեմ կարողանում։ Ու բացի դա, ոնց որ թե կոկորդս էլ քերծում ա․․․
– Լարինգիտ,- մեքենայաբար ասացի ես՝ մի ամսվա խելագար վազքից հետո ընտելացած գյուղական վայրկյանական ախտորոշումներին։
– Միանգամայն ճիշտ եք։ «Դե,- ասում է Լիպոնտին,- ես քեզ մի դեղ կտամ, երկու օրից առողջ կլինես։ Ահա մանանեխի կպչանը, ֆրանսիական է, մեկը կկպցնես մեջքիդ՝ թիակներիդ արանքում, մյուսը՝ դոշիդ։ Կպահես տասը րոպե, կլվանաս։ Դե գնա։ Գործիր»։ Վերցրեց մանանեխի կպչանը եւ գնաց։ Երկու օրից եկավ ընդունելության։
«Ի՞նչ է պատահել»,- հարցնում է Լիպոնտին։
Իսկ Կասոյը թե՝
«Ի՞նչ պիտի պատահի, Լիպոնտի Լիպոնտյիչ, չեն օգնում ձեր մանանեխի կպչանները։
«Սուտ ես ասում,- պատասխանում է Լիպոնտին,- ֆրանսիական կպչանները չեն կարող չօգնել։ Դու երեւի դրանք չես կպցրել»։
«Ոնց թե չեմ կպցրել, հիմա էլ են կպցրած»,- եւ այդ ասելով՝ շուռ է գալիս, իսկ մանանեխի կպչանը քուրքին է կպցրած։
Ես լիաթոք ծիծաղեցի, իսկ Պալագեա Իվանովնան՝ քթի տակ, ապա ակիշով ուժեղ հարվածեց քոթուկին։
– Դե լավ, սա անեկդոտ է,- ասացի,- սա հնարավոր բան չէ։
– Անեկդո՞տ, անեկդո՞տ,- իրար հերթ չտալով բացականչեցին մանկաբարձուհիները։
– Ոչ,- բացականչեց բուժակը,- գիտե՞ք ինչ, մեր ամբողջ կյանքը նման անեկդոտներից է բաղկացած․․․ Մեզ մոտ այնպիսի բաներ են կատարվում․․․․
– Բա շաքարը․․․ Շաքարի մասին պատմեք, Պալագեա Իվանովնա։ Պալագեա Իվանովնան ծածկեց դռնակը եւ խոսեց՝ աչքերը խոնարհած։
– Գնում եմ նույն այդ Դուլցեվոն՝ ծննդկանի մոտ․․․
– Էդ Դուլցեվոն հայտնի տեղ է,- չդիմացավ ու ավելացրեց բուժակը,- մեղավոր եմ, շարունակեք, կոլեգա։
– Դե պարզ է, հետազոտում եմ,- շարունակեց գործընկեր Պալագեա Իվանովնան,- զգում եմ, որ ծննդաբերական ուղիներում ինչ-որ անհասկանալի բան կա՝ տեղ-տեղ ավազանման, տեղ-տեղ կտորներ․․․ Պարզվում է՝ ռաֆինացված շաքար է։
– Այ սա է անեկդոտը,- հանդիսավոր հայտարարեց Դեմյան Լուկիչը։
– Մի րոպե․․․ բան չեմ հասկանում․․․
– Տատմերը,- արձագանքեց Պալագեա Իվանովնան,- հեքիմն է սովորեցրել։ Ասել է՝ դժվար ծնունդ է, բալիկը դուրս գալ չի ուզում։ Ուրեմն, պետք է նրան խաբելով հանել։ Ուրեմն, նրանք էլ փորձում են քաղցրով խաբել, դուրս քաշել։
– Սարսափ,- ասացի։
– Մազեր են տալիս, որ ծննդկանները ծամեն։
– Ինչո՞ւ։
– Ո՞վ իմանա։ Երեք անգամ մեզ մոտ ծննդկանների են բերել։ Պառկած թքում է խեղճ կինը։ Բերանը՝ լիքը ցցամազ։ Այդպիսի հավատալիք կա, իբր ծնունդը հեշտ կլինի։
Մանկաբարձուհների աչքերը փայլեցին հիշողություններից։ Մենք երկար նստեցինք կրակի մոտ, թեյի սեղանի շուրջը, եւ ես հմայված լսում էի։ Այն մասին, որ երբ պետք է ծննդկանին գյուղից մեզ մոտ տեղափոխել, Պալագեա Իվանովնան միշտ իր սահնակը վերջից է քշում, որ հանկարծ ճանապարհի կեսից փոշմանեն, կնոջը տատմերնեի ձեռը վերադարձնելու հնար չունենան։ Այն մասին, թե ոնց մի անգամ ծննդկանին, որ պտղի շրջված դիրքով էր եկել, կախել էին գլխիվայր, որ երեխան պտտվեր։ Այն մասին, թե ոնց մի տատմեր Կորոբովայից, լսելով, որ բժիշկները ծակում են պտղապարկը, սեղանի դանակով կտրատել էր երեխայի գլուխը՝ այնպես, որ նույնիսկ Լիպոնտիի պես հայտնի եւ ճարպիկ մարդը չկարողացավ փրկել նրան, հազիվ մորը փրկեց։ Այն մասին․․․
Վառարանը վաղուց հանգել էր։ Հյուրերս գնացել էին իրենց կողաշենքը։ Ես տեսնում էի, որ մի որոշ ժամանակ թեթեւ լուսավորված է Աննա Նիկոլայեւնայի պատուհանը, հետո մթնեց։ Ամեն ինչ վերացավ։ Բքին միացավ դեկտեմբերյան թանձր երեկոն, եւ սեւ վարագույրը ծածկեց երկինքն ու երկիրը։ Ես քայլում էի իմ աշխատասենյակում, եւ հատակը ճռճռում էր ոտքերիս տակ, եւ հոլանդական վառարանը ջերմություն էր տարածում, եւ լսելի էր, որ ինչ-որ տեղ մուկը կրծում էր գործնական։
«Դե ոչ,- մտածում էի ես,- ես կպայքարեմ եգիպտական խավարի դեմ ճիշտ այնքան, որքան բախտը որոշի պահել ինձ այս չոլում։ Ռաֆինացված շաքար․․․ Պատկերացրեք միայն»։
Կանաչ գլխարկով լամպի լույսի տակ ծնվող երազանքների մեջ հառնեց հսկա համալսարանական քաղաքը, հիվանդանոցը՝ քաղաքում, իսկ հիվանդանոցում՝ ահռելի մի դահլիճ, հախճաղյուսե հատակ, փայլուն ծորակներ, սպիտակ, մանրէազերծ սավաններ, սրածայր, շատ իմաստուն ու ճերմակող մորուքով մի օգնական․․․
Նման պահերին դռան թակոցը միշտ հուզում, վախեցնում է։ Ես ցնցվեցի․․․
– Ակսինյա, ո՞վ է այնտեղ,- հարցրի՝ կախվելով ներսի աստիճանների բազրիքից (բժշկի բնակարանը երկու հարկանի էր, վերեւում աշատասենյակն ու ննջասենյակները, ներքեւում՝ ճաշասենյակը, եւս մեկ սենյակ՝ անորոշ նշանակության, եւ խոհանոցը, որտեղ էլ տեղավորվում էր Ակսինյան՝ խոհարարը եւ նրա ամուսինը՝ հիվանդանոցի անփոփոխ պահակը)։
Ծանր փականը ճռնչաց, լամպի լույսը քայլեց ու երերաց ներքեւում, սառնություն փչեց։ Հետո Ակսինյան զեկուցեց․
– Հիվանդ մարդ է եկել․․․
Ճիշտն ասեմ, ուրախացա։ Քնել դեռ չէի ուզում, իսկ մկան կրթկրթոցն ու հուշերը ինձ մի քիչ տխրություն ու մենակության զգացում հաղորդեցին։ Ընդ որում հիվանդ մարդ՝ նշանակում է, որ հիվնադը կին չէ, այսինքն ամենասարսափելին չէ՝ ծննդաբերությունը։
– Քայլո՞ւմ է։
– Քայլում է,- հորանջելով ասաց Ակսինյան։
– Դե թող անցնի իմ աշխատասենյակ։
Աստիճանը երկար ճռճռում էր։ Ինչ-որ հաղթանդամ, ծանրաքաշ մարդ էր բարձրանում։ Այդ ժամանակ արդեն նստած էի գրասեղանի մոտ եւ փորձում էի այնպես անել, որ իմ քսանչորսամյա աշխուժությունը հնարավորինս դուրս չցատկի էսկուլապի իմ մասնագիտական պատյանից։ Աջ ձեռքս դրել էի լսափողակին, ասես ատրճանակին։
Դռնից ներս խցկվեց մի կերպարանք՝ ոչխարի մորթուց կարած մուշտակով եւ թաղիքից ոտնամաններով։
– Բա ինչո՞ւ եք այսքան ուշ գալիս, հայրիկ,- ծանր-ծանր հարցրի խղճի հանգստության համար։
– Ներեցեք, քաղաքացի բժիշկ,- հաճելի, մեղմ ձայնով խոսեց կերպարանքը,- բուքը մաքուր փորձանք է։ Դե, ուշացանք, ինչ արած, ներեցեք, խնդրում եմ։
«Քաղաքավարի մարդ է,- հաճույքով մտածեցի։ Կերպարանքն ինձ շատ դուր եկավ, եւ նույնիսկ շիկակարմիր, խիտ մորուքը լավ տպավորություն գործեց։ Ըստ երեւույթին այդ մորուքը որոշ խնամքի էր ենթարկվում։ Նրա տերը այն ոչ միայն կտրել էր, այլեւ ինչ-որ նյութով մշակում էր, եւ գյուղում թեկուզ կարճ ժամանակ անցկացրած բժշկի համար դժվար չէր կռահել, որ դա պասի յուղն է։
– Ի՞նչ է պատահել։ Հանեք մուշտակը։ Որտեղի՞ց եք։
Աթոռի վրա մուշտակից սար գոյացավ։
– Տենդը տանջեց,- պատասխանեց հիվանդն ու աղիողորմ նայեց։
– Տե՞նդը․․․ Ահա թե ինչ․․․ Դուք Դուլցեվոյի՞ց եք։
– Ճիշտ այդպես։ Ջրաղացպանն եմ։
– Եվ ինչպե՞ս է այն ձեզ տանջում։ Պատմեք։
– Դե ամեն օր, հենց տասներկսը գալիս է, գլուս սկսում է ցավել, հետո ջերմությունս հո չի ելնում․․․ Մի երկու ժամ կչփխի ու կթողնի․․․
«Ախտորոշումը պարզ է»,- հնչեց գլխումս։
– Իսկ մնացած ժամերին ոչ մի բան չկա՞։
– Ոտքերս են թույլ․․․
– Ահա թե ինչ․․․․ Կոճակները քանդեք։ Հըմ․․․ այսպես։
Զննման ավարտին հիվանդն ինձ գերեց։ Հիմար պառավներից, վախեցած պատանիներից հետո, որ սարսափով խրտնում էին մետաղական մածկաթիակից, բելադոնայի հետ կապված առավոտվա այդ դեպքից հետո իմ համալսարանական հոգին հրճվանք էր ապրում ջրաղացպանից։
Ջրաղացպանի խոսքը իմաստալից էր, բացի այդ պարզվեց, որ նա գրագետ է, եւ նույնիսկ նրա ամեն մի շարժումը համակված էր հարգանքով մի գիտության հանդեպ, որը ես իմ ամենասիրելին եմ համարում՝ բժշկության։
– Ահա թե ինչ, հարգելիս,- ասում էի՝ թկթկացնելով լայն ու տաք կրծքին,- ձեզ մոտ մալարիա է, մեջընդմեջ տենդ․․․ Ես հիմա մի ամբողջ ազատ պալատ ունեմ։ Խորհուրդ եմ տալիս պառկել ինձ մոտ։ Մենք ձեզ ինչպես հարկն է կհսկենք։ Կսկսեմ ձեզ բուժել փոշիներով, իսկ եթե չօգնի, սրսկումներ կանենք։ Հաջողության կհասնենք։ Հը, պառկո՞ւմ եք։
– Հոգաչափ շնորհակալ եմ,- շատ քաղաքավարի պատասխանեց ջրաղացպանը,- շատ ենք լսել ձեր մասին։ Բոլորը գոհ են։ Ասում են՝ շատ եք օգնում․․․ սրսկումներին էլ եմ համաձայն, միայն թե առողջանամ։
«Չէ, սա իսկապես լույսի ճառագայթ է խավարում»,- մտածեցի ես ու նստեցի սեղանի մոտ։ Ընդ որում այնքան հաճելի զգացում ունեի, որ ասես ոչ թե մի անծանոթ ջրաղացպան էր դիմացս, այլ հարազատ եղբայրս էր եկել հիվանդանոց՝ ինձ հյուր։
Մի բլանկի վրա գրեցի․
«Chinini mur. – 0,5 D.T., H 10°C. Ջրաղացպան Խուդովին։ Մի հատ կեսգիշերին»։
Տակը՝ արագ ստորագրություն։
Իսկ մյուս բլանկի վրա․
«Պալագեա Իվանովնա,
Ջրաղացպանին պառկեցրեք 2-րդ պալատում։ Նա malaria ունի։ Խինին՝ մեկ փոշի, ինչպես հարկն է, նոպայից չորս ժամ առաջ, այսինքն կեսգիշերին։
Ահա ձեզ բացառություն՝ ինտելիգենտ ջրաղացպան»։
Արդեն անկողնում էի, երբ մռայլ ու հորանջող Ակսինյայի ձեռքից վերցրի պատասխան գրությունը․
«Սիրելի բժիշկ,
Ամեն ինչ արեցի։ Պել․ Լոբովա»։
Եվ քնեցի․․․
․․․ Եվ արթնացա։
– Ի՞նչ․․․ Ի՞նչ է եղել․․․ Ակսինյա, ի՞նչ կա,- քրթմնջացի ես։
Ակսինյան կանգնած էր դիմացս, ամոթով ծածկվում էր սպիտակ պուտիկներով սեւ կիսաշրջազգեստով։ Ճրագը դողդողալով լուսավորում էր նրա քնաթաթախ ու տագնապած դեմքը։
– Մարյան հենց նոր վազելով եկավ։ Պալագեա Իվանովնան պատվիրել է ձեզ արագ կանչել։
– Ի՞նչ է պատահել։
– Ասում է՝ ջրաղացպանը մեռնում է առաջին պալատում։
– Ի-ի՞նչ․․․ Մեռնո՞ւմ է։ Ո՞նց թե մեռնում է։
Իմ բոբիկ ոտքերն զգացին հատակի սառնությունը՝ վրիպելով եւ չգտնելով կոշիկները։ Ես կոտրում էի լուցկիներն ու երկար ժամանակ փորձում միացնել այրիչը, մինչեւ այն բոցավառվեց կապույտ կրակով։ Ժամացույցի սլաքները ցույց էին տալիս ուղիղ ժամը վեցը։
«Ի՞նչ կարող է լինել․․․Ի՞նչ․․․ Մի՞թե մալարիա չի։ Այդ դեպքում ի՞նչ է։ Զարկերակը հիանալի․․․»։
Ոչ ուշ, քան հինգ րոպեից ես, գուլպաներս թարս հագած, բաճկոնս չկոճկած, չսանրված, թաղիքից ոտնամաններով, սուրացի բակի միջով, որ դեռ ամբողջովին մութ էր եւ խուժեցի երկրորդ պալատ։
Բաց անկողնում, ճմրթած սավանի կողքին հիվանդանոցային ներքնաշորերով նստած էր ջրաղացպանը։ Մի փոքրիկ, կերոսինե լամպ էր լուսավորում նրան։ Նրա շիկակարմիր մորուքը գզգզված էր, իսկ աչքերն ինձ սեւ ու հսկայական թվացին։ Նա երերում էր հարբածի պես։ Սարսափով շուրջն էր նայում ու ծանր շնչում էր․․․
Հիվանդապահ Մարյան բերանը բաց նայում էր նրա մուգ բոսորագույն դեմքին։
Պալագեա Իվանովնան ծուռ կոճկած խալաթով, գլխաբաց նետվեց դեպի ինձ։
– Բժիշկ,- բացականչեց խզված ձայնով,- երդվում եմ՝ ես մեղավոր չեմ։ Ո՞վ կպատկերացներ։ Դուք էլ էինք գրել՝ ինտելիգենտ։
– Ի՞նչ էպատահել։
– Պատկերացրեք, բժիշկ․․․ Նա խինինի բոլոր տասը տուփերը միանգամից կերել է։ Կեսգիշերին։
* * *
Ձմեռային պղտորավուն լուսաբաց էր։ Դեմյան Լուկիչը հեռացրեց ստամոքսի զոնդը։ Կամֆարայի յուղի հոտ էր կանգնած։ Հատակին դրված թասը լի էր մուգ դարչնագույն հեղուկով։ Ջրաղացպանը պառկած էր հյուծված, գունատ, մինչեւ կզակը սպիտակ սավանով ծածկված։ Կարմրաշեկ մորուքը ցցված էր բիզ-բիզ։ Ես կռանալով շոշափեցի զարկերակը եւ համոզվեցի, որ ջրաղացպանը բարեհաջող փրկվել է։
– Հը, ո՞նց ես,- հարցրի։
– Աչքերումս եգիպտական խավար է․․․ Ա․․․․ահ․․․- թուլացած բամբ ձայնով արձագանքեց ջրաղացպանը։
– Ինձ մոտ էլ,- բորբոքված աացի։
– Հը՞,- արձագանքեց ջրաղացպանը (նա դեռ վատ էր լսում)։
-Ինձ միայն մի բան բացատրիր, հրոխպեր․ ինչո՞ւ դու դա արեցիր,- ականջի մեջ բարձր գոռացի , եւ մռայլ բամփ ձայնն արձագանքեց․
– Մտածեցի՝ էլ ինչ քարշ գամ մեկական փոշով, միանգամից ընդունեցի, ու գործը պրծավ։
– Քո արածը հրեշավոր է,- բացականչեցի ես։
– Անեկդոտ,- կծու հոգնությամբ արձագանքեց բուժակը․․․
* * *
«Դե ոչ․․․ ես պայքարելու եմ, ես պիտի, ես․․․»։ Եվ քունը տիրացավ ինձ բարդ գիշերվանից հետո։ Ձգվեց եգիպտական խավարը շղարշի տեսքով․․․ եւ դրա մեջ ես իբր․․․ ոչ այն է թրով, ոչ այն է լսափողակով եմ։ Գնում եմ․․․ պայքարում եմ․․․ չոլում․․․ աշխարհի ծայրին․․․ Բայց ոչ միայնակ։ Քայլում է իմ գունդը՝ Դեմյան Լուկիչը, Աննա Նիկոլայեւնան, Պալագեա Իվանովնան։ Բոլորը՝ սպիտակ խալաթներով, եւ բոլորն առաջ, առաջ․․․
Թարգմանությունը ռուսերենից՝ Արփի Ոսկանյանի
