Արփի Ոսկանյան/Թուրքի խանութ

(«Մեղրամիս» բլոգասերիալից)

Հորեղբորս հորդորով գնացինք ավստրիական խոզապուխտ գնելու։ Ավստրիայում ապրած ընկերուհիս զգուշացրել էր, որ կիրակի օրը խանութները փակ են, բայց մենք բոլորովին մտահան էինք արել նրա զգուշացումն ու կրակի օրը կանգնեցինք փաստի առաջ։  Սառնարանը դատարկ էր, մենք՝ սոված, խանութները՝ փակ։ Լավ էր՝ նույն ընկերուհիս տեղյակ էր պահել, որ կիրակի օը միայն «թուրքի խանութն» է բաց լինում, և մենք, գործի գցելով մեր ֆայմի գործակիցը, ճանապարհ ընկանք Մուրի մյուս ափ՝ էմիգրանտների թաղամասը։  Այստեղ պատկերը նույնն էր, ինչ Վիեննայի օդանավակայանում. Տարբեր գույնի, տարբեր ազգությունների մարդիկ՝ հաճախ իրենց ազգային տարազներով։ Ամեն անկյունում շաուրմայանոցներ ու քյաբաբնոցներ, որտեղից ծանոթ բուրմունքներ են տարածվում։ Եվ աղմուկ։ Աղմկոտ ժողովուրդ են էմիգանտները։ Էդ էն դեպքում, որ ստիպված են սուսուփուս ապրել։ Միգուցե սուսուփուս ապրելու պարտադրանքից են այդպես աղմկոտ։

Մեզ հաջողվեց գտնել թուրքի խանութը, որն իսկապես էլ բաց էր։ Փաստորեն ոնց որ հին հունական դեմոկրատիան էր միայն իր քաղաքացիների համար, այդպես էլ եվրոպական մարդու իրավունքներն են տարածվում իրենց քաղաքացիների վրա։ Հնարավոր է՝ էդ թուրքերը նույնպես քաղաքացիություն ունեն, բայց այստեղ է, որ գործ ունենք երկու տիպի քաղաքացիության հետ՝ փաստացի և իրական։ Ու այստեղ է միգուցե, որ իմաստ ունի այդ բառը գրել մեծատառով։ Բայց սա էլ եկակի է. Քաղաքացին իրավունք չունի աշխատելու հանգստյան օրերին, իսկ քաղաքացին, ինչպիսին թուրքն է, իրավունք ունի։ Հիմա ո՞ւմ իավունքնեն են ավելի շատ։

Թուրքի խանութում ամեն բան հիշեցնում էր «ցուրտումութ տարիների» Հայաստանը։ Նույն ապրանքներն էին՝ դարակներին սոսնձված կարմիր գնապիտակներով, որոնց վրա ֆլոմաստերով գրված էին գները։ Ապրանքները լցված էին իրար գլխի՝ մեծ, ստվարաթղթե տուփերի մեջ և զուրկ էին ապրանքային տեսքից։ Դրանք անհոգ սպառման համար չէին նախատեսված, այլ գոյատևման։ Խանութը լցված էր գոյատևման խորհրդանիշներով. որքան էլ տարօրինակ էր, չորացրած սպիրտ ու էժնագին մոմեր էլ կային։ Ինձ համար անհասկանալի մնաց, թե ինչ նպատակով է կարելի կիրառել չոր սպիրտը Եվրոպայի սրտում։ Եթե վաճառվող ապրանքների տեսականիով դատենք Ավստրիայում ապրող թուրքերի կենցաղի մասին, ապա շատ տխուր պատկեր կլինի։ Ու այդտեղ էր, որ մեր դարավոր թշնամու հանդեպ կյանքումս առաջին անգամ խղճմտանք ու հարազատություն զգացի։

Թուրքական խանութում կար ձավար, կար աղաջրով պանիր ու այն ամենը, ինչ հայկական խոհանոցի մաս է կազմում։ Գներն էլ բավականին էժան էին՝ համեմատած հայկական շուկայի հետ։ Ամենակարևորը հացն էր, որ թեպետ թանկ էր, քան Հայաստանում, բայց ավստրիական հացի համեմատ գոնե խելամիտ գին ուներ։ Ինչը չհասկացա՝ ավստիական հացի ֆետիշացումը։ Հացն այստեղ ազգային հպարտության առարկա էր, խելքից դուրս գին ուներ, ու ոնց հասկացա՝ հաց ուտող չկար։ Այսինքն ազգային արժեքներն ամեն տեղ էլ նույնն են՝ կիրառական չեն, այլ դեկորատիվ՝ հիմնված ոչ այնքան իրական սիրո վրա, այլ կեղծ պաշտամունքի ու չափազանցության։

Ահագին ուտելիք առանք ու վերադաձանք Մուրի մեր ափը։ Ճանապարհին, իհարկե, չդիմացանք ու քյաբաբնոց էլ մտանք։ Շատ զվարճալի  էր, որ դուրս էինք եկել փառաբանված ավստրիական խոզապուխտ առնելու ու մեր սիրած խոզի շաուրման էինք ուտում՝ թուրքական կատարումով։ Քյաբաբնոցում մեծ հեռուստացույց էր դրված։ Թուրքական ինչ-որ ալիք էր. պատկերաշարին ու թուրքերեն խոսքին զուգահեռ մուղամադի ելևէջներն էին, որ այդքան սիրում են մեր հայրենակիցները։ Ավստրիայում առաջին հերթին ոչ թե ավստրիական մշակույթի դրսևորումներին էինք ծանոթանում, այլ թուրքական։

Նախորդը՝ այստեղ

Հաջորդը՝ այստեղ