Չկա գրող, որ իր կյանքում ստեղծագործական ճգնաժամ ունեցած չլինի։ Սակայն կարեւոր է ստեղծագործական ճգնաժամը չշփոթել բովորական ծուլության հետ։ Եթե պարզապես հավես չունեք նստելու ու գրելու, եթե ֆիլմ նայելը կամ սոցիալական կայքերում դեգերելը ավելի հետաքրքիր է, եթե գաղափարն այլեւս հետաքրքիր չէ, ապա դուք ճգնաժամի մեջ չեք: Պարզապես չունեք կամքի ուժ կամ մոտիվացիա, եւ կամ գործը ավարտին հասցնելու համբերություն ու էներգիա։
Ստեղծագործական ճգնաժամը պետք է առանձնացնել նաև ստեղծագործական թմբիրից։ Սա ժամանակավոր վիճակ է, երբ չկան նոր գաղափարներ կամ վեպը «լռվում է»՝ պատմության շարունակությունը չի երևում։ Ե՛վ առաջինի, և՛ երկրորդի հետ գործը հեշտ է՝ երբեմն բավական է անցնել առօրյա հոգսերին, կարգի բերել իրերն ու մտքերը։
Ի՞նչն է բնութագրում իրական ստեղծագործական ճգնաժամը: Նախ տեղեկատվության մշակման դժվարություններն են. ստեղծագործական մոտեցումը «անջատված է», և մարդը չի կարող գործնականում կիրառել նոր գիտելիքներ: Երկրորդ՝ կենտրոնանալու անկարողությունն է. գլխում կա կամ մտքերի խճուճ, կամ դատարկություն: Կենտրոնանալուն խանարում են կողմնակի մտքերը եւ ամեն անգամ գործին միանալը դառնում է անհնար։ Երրորդ՝ հմտությունների կորուստն է. օրինակ, երեկ պատմությունները գրվում էին մեկ-երկու օրում, իսկ այսօր բառերը նույնիսկ մտքում չեն դառնում նախադասույուն: Չորրորդ՝ կա խուճապային վախ, որ այլեւս երբեք առաջվա պես չես սկսի գրել։ Որ այլեւս ոչ մի հետաքրքիր բան չես կարող մտածել։ Որ երբեք դուրս չես գա այս վիճակից։ Արդյունքում ստեղծագործական ճգնաժամը սրվում է սթրեսից, անքնությունից, դյուրագրգիռ նյարդային վիճակներից (կամ ապատիայից և մեկուսացումից՝ կախված նյարդային համակարգի տեսակից)։ Եթե այս վիճակը սկսվում է, ապա նյարդային խանգարումները հեշտ հասանելի են:
Ստեղծագործական ճգնաժամը, ինչպես հիվանդությունը, պետք է «բուժել»՝ սկսելով պատճառներից։ Այսպիսով, դուք ստիպված կլինեք վերադառնալ այն վիճակին, որտեղից ամեն ինչ սկսվեց: Եվ հասկանալ, թե ինչն է դրա պատճառը:
Ստեղծագործող մարդու հոգեկանը փխրուն բան է, և ինչ ասես կարող է ճգնաժամի պատճառ լինել։ Բայց կան ստեղծագործական արգելափակման մի քանի ընդհանուր պատճառներ:
- Զգացողությունը, որ զբաղված եք անօգուտ բանով։ Պատճառը հրատարակիչների մերժումներն են, ընթերցողների բացակայությունը կամ նրանց հետաքրքրվածության պակասը։
- Կենցաղային խնդիրները. դրանք պահանջում են շտապ արձագանք, ինչպես եւ առողջական կամ ընտանեկան խնդիրները, այլեւս ազատ ժամանակ չի մնում։
- Քննադատությունը հաճախ կոտրում է հեղինակին եւ արգելափակում գրելու կարողությունը
- Գիրք կարդալը գրելու մասն է, ստեղծագործական փգնաժամի պատճառ կարող է լինել ընթերցանության նվազումը, բայց կարող են լինել նաև ուրիշների գրքերը: Երբ սկսում ես քո ստեղծագործությունները համեմատել դասականների հետ, քո հանճարեղության աստիճանն աստիճանաբար իվազում է: Թվում է, թե երբեք այնքան լավ չես գրի, որքան «նա»։ Ինչու՞ ընդհանրապես գրել այդ դեպքում:
- 18 տարեկանում գրում ես մի բանի մասին, իսկ 28 տարեկանում գրում ես մեկ այլ բանի մասին, իսկ 38 տարեկանում գրում ես երրորդի մասին: Վերաբերմունքների, հետաքրքրությունների և աշխարհայացքի փոփոխությունը շատ ուժեղ ազդեցություն է ունենում ստեղծագործության վրա: Տարիների ընթացքում վարժվում ես մի բան գրելուն, հետո հասկանում ես, որ հին թեմաներն իրենց սպառել են, բայց նորերը դեռ չկան։ Այո, և «նորին» մոտեցումներն այլ կարիք ունեն՝ այլ ձևերի ու ժանրերի, տեղեկատվության այլ ներկայացման։
Կարող են լինել այլ՝ անհատական , կյանքի իրավիճակների հետ կապված պատճառներ։ Կարևոր է գտնել պատճառը եւ աշխատել դրա հետ: Եթե կուտակված գործերն են խանգարում, սկսեք դրանք անելուց։ Ամեն դեպքում չի կարելի բռնություն գործածել ինքներդ ձեր վրա եւ ստիպել ձեզ գրել։ Ինչպես ասում է ժամանակակից բանաստեղծ Գևորգ Թումանյանը իր բանաստեղծություններից մեկում՝ «զոռով գրել պետք չէ»։ Այդպես միայն ավելի կխորացնեք ճգնաժամը։ Իդեպ, ճգնաժամի ու այն հաղթահարելու մասին շատ տեղեկատվություն կարելի է գրել հենց գրողների գործերում, որովհետեւ չկա գեթ մեկ գրող, որ իր ստեղծագործական կյանքում երբեւէ ֆգնաժամ ունեցած չլինի։ Եվ սա միշտ պետք է հիշել, խուճապի չմատնվել, գրելու վրա խաչ չքաշել, չհուսահատվել։
