Ես տուն չունեմ…
Հա, չունեմ, բայց դրա համար լաց չեմ լինում…
Ընդհանրապես լաց չեմ լինում. սովորություն չունեմ: Վերջին անգամ լաց եմ եղել այն օրը, երբ հասկացել եմ, որ վաղուց արդեն էլ լաց չեմ լինում…
Լացելու լավ առիթ է, չէ՞…
Երբ հասկացել եմ , որ ցավն ինչքան էլ որ ուժեղ լինի, պիտի տեղավորես, սեղմես քեզ ցավի մեջ, որ ցավն էլ քեզ սեղմվի: Ձուլվի հետդ, դառնաք համասեռ զանգված: Ու էդպես սովորես ապրել ցավի հետ` առանց լացելու, կաղկանձելու, մորմոքալու ու զռալու…
Կամ էլ եթե կուզես` մի՛ սեղմվիր, ընդարձակվի՛ր, արխային գլուխդ տո՛ւր պատին, բայց սովորի՛ր ապրել ցավի հետ…
Յոլա գնալով, կռիվ տալով, մեջքին ու գլխին բամփելով, փըշտ – փըշտ կամ փիշի-փիշի անելով` սովորի՛ր ապրել ցավի հետ…
Վերմակի պես ցավդ փռի՛ր միայն քեզ վրա ու կոլոլվիր մեջը, մինչև որ կմաշվի ինքն իրեն…
Մինչև որ գույնը կգցի, կհնանա ու կխունանա օրերի բեռից…
Ես տուն չունեմ…
Բայց դե հո լաց չե՞մ լինելու…
Նախավերջին անգամ լաց եղա, երբ մի հրաշալի վիպակ կարդացի, որը մի թուրք աղջիկ էր գրել…
Անխղճորեն լավ էր գրել անաստվածը, չդիմացա վերջը, լաց եղա…
Լաց եղա, որովհետև հասկացա, որ ես մինչ անիծում եմ, իրենց ոչնչանալը երազում ու իմ ուժերի չափով ոչինչ էլ չեմ անում, որ իմ խեղճուկրակ հայրենիքն ինձնով ավելի հզոր ու կայացած լինի, իրենք հնարավոր ու անհնարին ձևերով նորից ու նորից են ուժեղանում: Ուժեղացած ներկայանում են քաղաքակիրթ աշխարհին: Որ մեր Կոմիտասի «Սարի աղջիկը», մեր տատերի տոլման ու գաթան են օրը ցերեկով իրենցով անում ու էլի թալանում մեզ: Թալանում աջուձախ: Էլի ու էլի…Ու ես իմ չնչին գոյությամբ ոչինչ-ոչինչ չեմ անում` բացի հայհոյելուց:
-Ես ո՛չ անտուն եմ, ո՛չ էլ տարագիր…
Երթուղայինում հնչում է երգը:
Սովորական լուսաբաց է` նման բոլոր արտասովոր ու սովորական լուսաբացներին:
Աշխատանքի գնալու սովորական ժամն է, ու ես սովորականի նման անցնում եմ իմ տասը տարվա անցած ճանապարհը, որի երկայնքով ձգվող շենքերում արդեն հասցրել եմ մտովի տներ առնել, դառնալ այդ տների անհոգ ու հոգսաշատ բնակիչը, նույնիսկ ուշադիր նայել եմ, ուսումնասիրել, թե այդ առածս տների կողքին շուկա, խանութ ու այլ հարմարություններ կա՞ն, թե՞ չկան, իզուր առա… Դպրոց կա՞, իսկ մանկապարտե՞զ…Դեղատու՞ն…
Մի քանիսի համար նույնիսկ հասցրել եմ մտքում փոշմանել, շատ անհարմար շենքեր են ախր…
– Անարև, անհրապույր, սառը…
Մի արևի ժպիտն ի՜նչ է, որ էս շենքերի դեմքին չկա…
Աշխատանքի գնալու սովորական ժամն է, ու ես էլի ինձ գրտնակել եմ ու կոլոլել հերթական ցավիս մեջ…Փաթաթվել եմ ու նույնիսկ ժպտում եմ իրեն հազար տարվա ծանոթի պես: Ինքն էլ ինձ է սովորել, ամուր գրկել է ինձ ու չարաճճի աչքով է անում մեր շուկայի ձուկ վաճառող տղայի նման: Որ շուկայում դեռ հեռվից տեսնում է ինձ , ժպտում է, ձեռքերը վեր պարզում` ցույց տալով իբր թե հեռու-հեռավոր ծովերից իմ սիրած մե՜ծ սիգ ձուկն է բռնել ու աչքի լույսի պես պահել հատուկ ինձ համար…
Երթուղայինը գնում է իր սովոր ճամփով: Ես սկսում եմ նորից Սանասարի ու Բաղդասարի շուքերի հետ կռիվ տալ: Տալ ու առնել: Առնել ու տալ:
– Տղե՛րք ջան, հարցնելն ամոթ չլինի, եթե Թևաթորոս թագավորի տանն ապրում էիք ապահով ու պալատական ճոխ կյանքով, էդ ի՞նչ սատանա մտավ մեջներդ, որ որոշեցիք` ամեն հայ պիտի իր տունն ունենա, իր սեփականը: Իրենը: Ու էդ տունը պիտի ամուր, սանսուն քարերից կառուցված լինի:
Էդ ի՞նչ սատանա անվերադարձ ձևով մտավ ձեր մեջ ու դուրս չեկավ էլ երբեք: Ու էսպես ժառանգաբար հարություն է առնում պապերիս, հորս, ապա իմ մեջ, գլուխը բարձրացնում դարերի խորքից, խրոխտ նայում ուղիղ աչքերիս մեջ, մաքրում կոկորդն ու զիլ ձայնով գոռում ականջիս տակ.
-Ամեն հայ պիտի իր տունը կառուցի սանսուն քարերով …
Ձմեռային տաք օր է, հանգիստ խղճով ձյուն է գալիս, ո՛չ հոգնեցրել է իր գալով, ո՛չ էլ տհաճություն է պատճառել, ինքն էլ գիտի, որ տեղին է գալիս, որ սպասված ու սիրուն է, և իրեն վատ աչքով չեն նայելու…
Դու էս ինչ սիրուն ես գալիս, ձյո՛ւն, ոնց որ վերջին անգամ գալիս լինես, էնքան սիրուն ու խորհրդավոր ես գալիս…
Գիտի, վստահ է, որ համը չի հանել, դրա համար է երկար սեթևեթում, նազում ու շորորում իր սիրած քաղաքում…Մեկ իջնում է, մեկ կարծես մի քիչ բարձրանում վեր ու թեթև գինովցած` երկար ու երազուն ճոճվում օդերի մեջ…
-Ես ո՛չ անտուն եմ, ո՛չ էլ տարագիր…
Չգիտեմ` որերորդ անգամ հնչում է նույն երգը, իսկ ես էլի մոռացել եմ իջնել իմ կանգառում, ու երթուղայինը վաղուց արդեն սլանում է ինձ անծանոթ թաղերում, որտեղի շենքերում ես դեռ չեմ հասցրել մտովի տներ առնել ու դառնալ դրանց երջանիկ կամ փոշմանած բնակիչը…
…որտեղ էլի անտուն եմ ու տարագիր…
…բայց լաց չեմ լինում, որովհետև այսքան ապրելուց հետո գոնե մի լավ բան սովորեցի. արժանապատիվ ու առանց լացելու պարտվել, ապրել ցավի հետ` տաք-տաք կոլոլված…
Պարտվել օլիմպիական հպարտությամբ` գլուխը բարձր, աչքերը չռած, հպարտ ու վեհ դեմքով…
Այս ծով գիտելիքների աշխարհում ընդամենն այսքանը հասցրի սովորել…Սովորելը ո՞րն է, ակադեմիական կոչումների, դիպլոմների ու պատվոգրերի եմ արժանի թերևս: Ուղղակի տեղս չգիտեն, որովհետև համեստորեն լռում եմ, սուսուփուս ծամում հերթական ցավս ու կուլ տալիս երջանիկ երանությամբ: Ինչպես ինձ համար հեռու- հեռավոր ծովերից հատուկ բերված մե՜ծ սիգ ձուկն եմ խոշտանգելով կարմրացնում ջեռոցի մեջ ու կուլ տալիս մի շնչով…
Էս ծով գիտելիքների աշխարհում` ընդամենն այսքանը: Այսքա՞նը:
Ա՛յ քեզ լացելու լավ առիթ…
