Արդեն մի քանի շաբաթ է՝ Ուրիշի երազը գլխումս շարունակում եմ ապրել։ Ես քարշ եմ տալիս չարքաշ գոյությունս, անցկացնում օրերս սահմանված կարգով․ այնպես` ինչպես նախատեսված է, այնպես, ինչպես ընդունված է, այնպես․․․ Կարճ ասած՝ զարթնում եմ, ուտում ինչ պատահի, աշխատում եմ, զուգարան գնում, իսկ գիշերները քնում եմ առանց աղոթքի։ Երբեք չեմ մտածում, կամ գրեթե երբեք, չեմ ծանրաբեռնում հոգնած ուղեղս, ամեն բան ինքնահոսի եմ մատնել, պարապուրդը դարձրել եմ անխախտ կենսակերպ և շարունակում եմ հուսալ, որ ժամանակը, ինչը հաճախ գուժում է ինչ-որ բանի ավարտը, երբե՛ք ոչ սկիզբը, չի դավաճանի, դահճի իր գործառույթը հաջողությամբ կիրառելով՝ հանդարտ այս ընթացքն իր տրամաբանական ավարտին կհասցնի։ Բայց Ուրիշի երազը հանգիստ չի թողնում, մտել է մարմնիս մեջ ու անկոչ հյուրի պես քրքջում է իմ անճարության վրա։ Պարապուրդն ու ժամանակը ոչինչ չեն կարողանում բուժել, հակառակը՝ հաց ու ջուր են, թթվածին են այս երազի համար․ ավելի են ապրեցնում, ընդլայնում սահմանները, մեծացնում դրա ազդեցությունը։ Երազը մի պահ կորում է, անհետանում և թվում է՝ վե՛րջ, բայց հետո հայտնվում է նոր թափով, խառնվում իրականության հետ ու արդեն հասկանալի չէ՝ Ուրիշի երազն է մտե՞լ իմ մեջ, թե՞ ինքս եմ այն ինձնով արել։
Բորխեսյան այս խաժամուժն ինքն իրեն չի անցնում, փրկության միակ ուղին համակարգչիս ստեղներն են, որոնք աքցանի պես մաս առ մաս պիտի հանեն երազն իմ մեջից ու հանձնեն սպիտակին։ Պարբերություններս լրացնող դադարի նման անցկացնում եմ օրս, որ կրկին մտնեմ տաքուկ տեղաշոր, թափառում եմ կյանքի քնձռոտ ծառուղիներում և լուսնի երևալուն պես հայտնվում եմ մահճակալիս վրա փռված։ Այս անգամ, մինչ աչքերս փակելը, չեմ զլանում` աղոթում եմ։ «Հայր մերը» կրկնում եմ մի քանի անգամ. աղոթքի սկիզբը փորձում եմ մեջովս անցկացնել, ամեն ասված բառը կշռել։ Բայց վերջին տողերն արդեն ենթագիտակցորեն են տրվում, քունն ու երազը գողանում են ինձ ինձանից: Իսկ ես չեմ ըմբոստանում, հանձնվում եմ անբասիր կույսի պես՝ դողը մարմնիս մեջ՝ փոքր-ինչ վախվորած, բայց հաճույքի, վերջնական մաքրման ակնկալիքով։ Արդեն այնտեղ եմ՝ երազում, որտեղ ոչինչ իմը չէ, որտեղ ամեն բան Ուրիշինն է։ Նույնիսկ երազն իմը չէ․ անպոչ գդալի պես մի կերպ խցկվել եմ իմ երազով և որպես փրկության օղակ՝ զգուշորեն կառչել եմ երկու երազներն իրար կապող նուրբ մանրաթելերից։
– Ո՞ւր էիր, հա’յր, էդ ո՞ւր կորար:
– Մի պահ զարթնեցի, հեռացա քեզանից, բայց հիմա էստեղ եմ, կողքիդ եմ, տղա՛ս, – որդուն էր դիմում․ Ուրիշն էր։ Բայց շուտվանից ուրիշ չէր, դարձել էր հարազատ հոգի, արդեն վաղուց Մտերիմ էր: – Չէի կարողանում գտնել քեզ: Փնտրում էի ամենուր, ամեն թփի տակ, քարերի հետևում, կիրճ ու ձորերում։ Սարեր կտրեցի, ամպերով անցա, Արցախն ու Հայաստանը ոտատակ տվի, սակայն դու չկայիր, փնտրում էի հեռուներում, իսկ դու կողքիս էիր, շատ մոտ, բայց չէի տեսնում քեզ։ Իսկ երբ տեսա… երբ բույրդ առա․․․ չէի հավատում․․․ չէի կարող հավատալ տեսածիս։ Աչքերդ փակ էին, բալա՛… Ձեռքով ուզում էի հպվել, զգալ մարմնիդ ջերմությունը, սակայն ձեռքս անցնում էր մարմնիդ մեջով, լողում էիր մատներիս արաքնում․․․ Վախեցա, տղա՛ս, շատ վախեցա․ անմիջապես, անմիջապե՛ս զարթնեցի:
– Մի՛ վախեցիր, հայրի՛կ, էստեղ եմ, քեզ հետ: Տես, ե՛ս եմ՝ քո Փոքրիկը, որ արդեն շուտվանից փոքրիկ չէ․․․ բայց նաև է՛լ չի մեծանա․․․ Մի գնա, հա՛յր, մնա էստեղ, մնա ինձ հետ:
– Ախր ինչի՞ համար, Աստվա՛ծ ողորմյա, ո՞ր մեղքիս համար․․․
– Հա՛յր, հա՛յր, հա՛յր, լսո՞ւմ ես։ Ներսդ մի՛ փորփրիր, մի՛ փնտրիր պատճառներ, մի՛ մեղադրիր քեզ, հայրի՜կ,- ես հեռու էի նրանցից, շա՜տ հեռու, բայց ձայներն այնքա՜ն պարզ էին լսվում, այնքա՜ն քաղցր էին հնչում։ – Գիտես, հայրի՛կ, դպրոցում ինձ ձեռ էին առնում։ Մայրիկին պատմել եմ մի քանի անգամ, քեզ ոչինչ չեմ ասել։ Դասարանում միակ աշակերտն էի, որ ծնողներին «հայր» ու «մայր»-ով էր դիմում։ Տղաները ծաղրում էին, աղջիկները՝ քաջալերում, բայց էնպես` խղճալով։ «Պապա-մամա»-ների դիմաց «հայր» ու «մայրը» ընդունվում էր որպես թուլության նշան։ Շատ էի բարկանում, բայց ոչ նրանց, այլ ինձ վրա։ Ուզում էի լինել նրանցից մեկը, խոսել ինչպես նրանք, բայց երբ տուն էի գալիս, երբ տեսնում էի քո ու մայրիկի պսպղացող, իրենց որդուն անհամբեր սպասող ժպտուն աչքերը՝ ամեն ինչ վերափոխվում էր։ Հիմա այնքան ուրախ եմ, հա՛յր, որ չփոխվեցի, եղա այնպիսին, ինչպիսին մեծացրել եք, և դուք ինձ համար միշտ մնացիք «հայրիկ» ու «մայրիկ»․․․
Հայրը լսում էր, լուռ լսում էր։ Ներսում շարունակում էր Աստծու հետ կռիվը, բայց չէր համարձակվում որդուն ընդհատել։
– Խաղաղվիր, հայրի՛կ, մի տանջիր քեզ։ Հասկացիր՝ դա ի՛մ ընտրությունն էր։
Հայր ու որդի ամուր փաթաթվեցին։ Արցունքներ չկային, բայց ես այտերիս վրա հստակորեն զգում էի հոր աչքերում բլթբլթացող կաթիլների թացությունը։
– Արդեն պիտի գնամ, հա՛յր։ Ժամանակն է։
– Մի քիչ էլ մնա, – աղերսում էր Մտերիմը՝ ավելի ամուր սեղմելով որդուն։
– Կգամ, դեռ էլի կգամ, – որդու ձայնը նույնպես լքում էր երազը։
– Մնա՛, մի՛ գնա, տղա՛ս, խնդրում եմ․․․
Ամբողջ մարմնով զգում էի Մտերիմի ջղաձիգ մկանների լարվածությունը։ Որդին գնում էր, սահում էր հոր ամուր ձեռքերից ու անէանում տարածության մեջ։ Հայրը ձեռքերը պարզել էր վեր և աղերսագին հայացքով հետևում էր երկինք բարձրացող փոշիացող տեսիլքին։ Ես նույնպես ձեռքերս վեր պարզած անգիտակից կանգնել էի, երբ նկատեցի ինձ մոտեցող Մտերիմ-Ուրիշին։ Երկուսիս երազները մեկտեղվել էին մեկում և արդեն պարզ չէր՝ որ մեկս ում երազում է հայտնվել։
– Գիտես` ամենասարսափելին ո՞րն է, – զարմանալի է, բայց նրա ձայնի մեջ հուզմունքի նշույլ էլ չկար,- նույնիսկ երազում ես արդեն սկսում եմ հավատալ իրականության դժոխքին։ Երազներս կորցնում են իրենց մոգությունը և ոչնչով չեն տարբերվում սև առօրյայից։ Ամեն ինչ տրամաբանորեն բացատրում եմ ու կախարդանքն աստիճանաբար լքում է ինձ: Առաջ` կատարվածից հետո, որդիս հաճախ էր գալիս, երազում ժամերով խոսում էինք։ Հիմա մեր հանդիպումները գնալով քչանում ու կարճանում են, իսկ այսօր` հենց երազում, հասկանում ես՝ հենց ի՛մ երազում տեսա նրա անշունչ մարմինը,- այս անգամ զգացմունքները դավաճանեցին նրան, Մտերիմը ստիպված եղավ փոքրիկ դադար վերցնել և, մինչ շարունակելը, խոր շունչ քաշել ու կարգավորել շնչառությունը: – Իմ երազը միակ տեղն է, որտեղ նա ապրում է, որտեղ նա կա, որտեղ ես կարողանում եմ տեսնել նրան, զգալ նրա կենդանի ներկայությունը: Իսկ այսօր հասկացա, որ այստեղ ևս ես կորցնում եմ նրան։ Այս ամենի գիտակցումն ու իրականության հաղթանակը երազի նկատմամբ իմ լիակատար պարտությունն են գուժում. թելը մաշվել է, քրքվել է և արդեն կտրվում է, իսկ ես օր օրի ավելի եմ ծանրանում հույսի այդ ճարահատ բազմակետերից կառչելու համար․․․
Մտերիմը փոքր-ինչ մոտենում է, և նրա այլայլված դեմքը հայտնվում է իմ դիմաց` առեղծվածային մշուշը թողնելով հետևում: Ես նայում եմ նրան ու չեմ կարողանում հավատալ աչքերիս: Մտերիմը, այդ նախկին Ուրիշը, հենց ես եմ, որ կամ։ Նրա մեջ ապրող անտանելի ցավը ստամոքսումս սուր ծակոցներ է առաջացնում, աղիքներս գալարվում են այս մարդու ողորմելի տեսքից: Ես ձեռքս վախվորած առաջ եմ պարզում, ուզում եմ հպվել նրա քրտնած մարմնին, համոզվել իրական լինելու մեջ։ Շարժմանս ի պատասխան՝ նա էլ իր ձեռքն է դեպի ինձ պարզում։ Ես իջեցնում եմ ձեռքս, նա ևս իջեցնում է իրենը։ Մոտենում եմ նրան, այսինքն՝ ինձ՝ իմ երկրորդ եսին, նա ևս ընդառաջ է գալիս առանց վարանելու։ Հայելի է, մեծ հայելի։ Բոլորից և ամեն ինչից կարելի է փախչել, բայց սեփական եսից, որը հայելու մեջից միշտ խղճում է ինքնասիրահարված ոչնչությունս, փախչել անհնար է։ Ափերս բռունցք եմ անում և առանց վարանելու երկու ձեռքով հարվածում եմ հայելուն, որի ջարդված փշուրները սկսում են ճոճվել շուրջս։ Նույն այդ պահին զգում եմ, որ ինքս ևս քանդվում եմ փոշեհատիկներից պատրաստված կիսաքանդ պարսպի նման։ Մասնիկներս զատվում են իրարից, երազս աստիճանաբար իր դիրքերը զիջում է գեշերվա մթին, և պատից կախված օրացույցը խոշորանում է աչքերիս առջև՝ ավետելով նոր օրվա սկիզբը։
«Արդեն նոյեմբերի 10-ն է, օրը՝ չորեքշաբթի,- ինքս ինձ շշնջում եմ,- առավոտյան գուցե արև կլինի»։
