Բրյուս Բոսթոն/Գիշանգղին նայելու տասներեք եղանակ Ուոլլես Սթիվենսից հետո

«Մտահայեցողական ֆանտաստիկայի» (Speculative fiction) ժանրում ստեղծագործող ամերիկացի գրող և բանաստեղծ Բրյուս Բոսթոնը (Bruce Boston, 1943-) համարվում է գիտական ֆանտաստիկայի, ֆենթզիի (fantasy) և սարսափ (horror) լավագույն պոետներից մեկը։ Բերքլիի համալսարանում ստացել է տնտեսագիտության բակալավրի (1965) և մագիստրոսի (1967) աստիճան։ Աշխատել է տարբեր մասնագիտություններով՝ համակարգչային ծրագրավորող, դասախոս (գրականություն և գրական վարպետություն (literature and creative writing) Ջոն Քենեդու անվան համալսարանում, 1978-1982), թեքնիկական գրող (Technical writer), գրքի դիզայներ, պարտիզպան, կինոնախագծող (movie projectionist), մանրածախ վաճառող և կահույքի մատակարար։

Սկզբում ցանկացել է մաթեմատիկա սովորել համալսարանում և, իր խոսքերով, «ձեռքի հետ գրել», բայց հետո պարզել է, որ իրեն ամենից շատ հետաքրքրում է գրելը։ Այն բանից հետո, երբ ընկերը նրան խորհուրդ է տվել գրող դառնալու համար չմասնագիտանալ անգլերենի մեջ, Բոսթոնը որոշել է զբաղվեց տնտեսագիտությամբ:

Յոթ անգամ (ռեկորդային թիվ) արժանացել է Ռիսլինգի մրցանակին մտահայեցողական պոեզիայի համար (Rhysling Award, լավագույն երկար (1989, 1990) և լավագույն կարճ (1985, 1988, 1994, 1996 և 2001) բանաստեղծությունների համար), և ևս հինգ (ռեկորդային թվով) անգամ էլ արժանացել է Ազիմովի ընթերցողների մրցանակին (Asimov’s Readers’ Award, 1990, 1994, 1997, 2003 և 2005): Արժանացել է բազմաթիվ այլ մրցանակների ևս (Բրեմ Սթոքերի մրցանակ (Bram Stoker Awards, բանաստեղծությունների համար, Գիտաֆանտաստիկ պոեզիայի Մեծ վարպետ մրցանակ (Grand Master Award of the Science Fiction Poetry Association) և այլն)։

Հեղինակն է «կիբերտեքստ (Cybertext)» եզրույթի, որը նրա՝ 1992 թվականի հրատարակած գրքի՝ գիտաֆանտաստիկ պոեզիայի (science-fictional poetry) վերնագիրն էր:

Բրյուս Բոսթոնի բանաստեղծությունները հայերենով ներկայացվում են առաջին անգամ։

Թարգմանությունն անգլերենից և առաջաբանը՝ ԹՈՆԴՐԱԿԻ։

————————————————————-

I

Գիշանգղը երգեցիկ թռչուն է խոժոռ։
Նրա խռպոտ կռինչներն ավետում են
Մեռածի փորոտիքի պատռվելը։

II

Ես մեկ մտքի էի,
Հանց գիշանգղերի գաղութ պտտվող
Միայնակ մի մարդ անապատում։

III

Գիշանգղը սավառնում է
թեժ օդի միջով,
Տիրակալը երկնքի և ներքևում երկրի ։

IV

Այր և կին
Մեկ են։
Այր և կին և գիշանգղ
Զարհուրելի ménage à trois* են։

V

Վստահ չեմ՝ ինչին տամ նախապատվությունը․
Իմ սրտի փոշոտ երաժշտությանը,
Թե անխոհեմ երաժշտությանը պատերազմի․
Սուր աչքին գիշանգղի,
Թե բացարձակապես ոչնչի։

VI

Ավազահողմը պատուհանը վերածեց
Խիտ խճապատ ապակու։
Ուրվապատկերը գիշանգղի
Հատանցեց այն՝ այստեղ և այնտեղ,
Տրամադրությունը՝ նետված
Նրա լայն ստվերից
Կպչուն էր։

VII

Օ, Միդլթոնի գիրուկներ,
Ինչո՞ւ եք ոսկե թռչուններ դյութում։
Չե՞ք զգում, թե ինչպես է գիշանգղը
Ձեր ոտնամատները կծոտում։

VIII

Ես գիտեմ գիշանգղի երազանքները՝
Լինել ագռավի պես փայլփլուն,
Սիրամարգի պես երփներանգ,
Կարապի պես անբասիր
Թափանցիկ լճի վրա։

IX

Երբ գիշանգղը թռավ տեսադաշտից
Հետևում թողեց բնապատկեր՝
Լեշից զուրկ։

X

Գիշանգղներ տեսնելով՝
Աղջամուղջի մեջ շարքով թռչող,
Անգամ հաստատուն հավատքով մարդիկ են
Վախենում Խավարի իշխանից։

XI

Նա մտել էր
Ապակե կառքը
Երբ ցնցվել էր
Այլանդակ տեսքից
Գիշանգղի, որ թառած էր
Տանիքին լուսանցիկ։

XII

Մահն ամենուր է։
Պետք է թռչի գիշանգղը։

XIII

Երեկո էր ամբողջ օրը
Ճառագայթային ամպերի ներքո։
Անձրևում էր
Եվ անձրև էր գալու։
Գիշանգղը քեֆ արեց
Իր ուզածով։


———————————————-

Ծանոթագրություններ

*Ակնարկում է Ուոլլես Սթիվենսի (Wallace Stevens, 1879-1955) «Սև կեռնեխին նայելու տասներեք եղանակ» (Thirteen Ways of Looking at a Blackbird) շարքը, որը բաղկացած էր 13 կարճ բանաստեղծություններից, որոնցում ինչ-որ կերպ հիշատակվում էր սև կեռնեխը։ Սթիվենսն իր այս շարքը գրել էր՝ ճապոնական հայկուներից (haiku) ներշնչված, թեպետ դրանցից ոչ մեկն էլ չի համապատասխանում հայկուի ավանդական սահմանմանը։

* ménage à trois (ֆր․) – սիրային եռանկյունի, նաև՝ սեր երեքով։