Օֆելի Դալաքյան/Ծիրաններ

-Աղջիկ ջան, էդ լուսամուտը փակի,-երրորդ նստարանից մի կին ասաց դիմացի աղջկան՝ վերջինիս ուսը հրելով։

-Շոգ ա,- առանց շրջվելու պատասխանեց աղջիկը։

-Ես էլ հիվանդ եմ, քամին ուղիղ փչում ա դեմքիս,- կեղծ հազալով շարունակեց տիկինը։

Աղջիկը մի աննշան ծածկեց պատուհանը՝ սպասվելիք խոսակցությունից խուսափելու համար։

-Էս ինչ մարդիկ են, չեն էլ ասում՝ էս մարդը հիվանդ ա, վայ էն տանը, որ հարս կգնաս,- արդեն ինքնիրեն խոսեց կինը։

Ես հազիվ կանգնած եմ, մի ձեռքիս էլ՝ պայուսակս է, իսկ օդ չկա ներսում։ Պիտի  ավտոբուս նստելիս էլ բախտ ունենաս, որ «հիվանդ» չլինի կողքիդ ուղևորը։ Ուշադիր նայում եմ ուղևորներին ու սկսում եմ մտքումս պատմություններ հորինել նրանց մասին։ Այ, թե իմանային՝ ինչեր եմ երևակայում, ավտոբուսի դռնից էլ չէ, պատուհանից դուրս կգցեին։
Հունիսյան օդի մեջ մի անուշ քամի էր վազվզում, որ խուտուտ էր տալիս ռունգերդ, իսկ այդ անուշ օդն աելի քաղցր է պապիս գյուղում։ Գնում եմ պապիս տուն, որ մի քանի շաբաթ է՝ չեմ գնացել։ Ծիրանն արդեն հասել էր, ու պապին լուր էր տվել աղջիկներին, որ գան տանեն, իսկ եթե չէր ստացվում, որ ծիրան տանեինք, նեղանում էր։

-Պապ ջան, մի նեղացի, մեկ-մեկ չենք հասցնում գալ,պետք եղած դեպքում խանութից առնում ենք,-արդարանում էր մայրս։

Պապին ձեռքն օդում թափ էր տալիս․

-Դուք ինչ գիտեք իմ այգու ծիրանի գինը։

Ու պապին չնեղացնելու համար գնում էինք գյուղ՝ ծիրան բերելու։ Հավաքվում էինք իրար գլուխ, ծիրանները դասավորում արկղերի մեջ, լսում պապի՝ հազար անգամ պատմած պատմությունները, ծիծաղում, երբ պատմում էր, թե ինչպես է երիտասարդ ժամանակ կոլխոզի նախագահի աշխատասենյակ մտել, ձեռքը խփել սեղանին, հետը կռիվ արել։ Հետո բոլոր թոռների գրպանները թոշակից գումար էր դնում՝ յուրաքանչյուրին ասելով, որ իր սիրելի թոռն է ու միայն իրեն է տալիս, մյուսներին չասի, որ չնեղանան։ Հիմա, այդ բլթբլթացող աղմուկից, պապի տան լռությունն է մնացել, օրվա անդորրությունն ու աքաղաղի ալարկոտ ծուղրուղուն։Պապի տունը հիշողություն է, վերադարձ՝ մանկություն, անհոգություն, քեզ։Պապի տունը լուսանկարների ալբոմ է, որ վախենում ես թերթել՝ գեղեցիկ ակնթարթներից չկառչելու համար, բայց այդ ալբոմը միշտ պիտի լինի, որովհետև այդտեղ խնամքով պահված են տաք հիշողություններ։ 

Մտքերից կտրվեցի «հիվանդ» կնոջ խռմփոցից։ Ննջում էր, գլուխը կախվում էր, հետո վեր էր թռչում, նորից քնում։ Բերանը կիսաբաց էր, ու թուքը ծորում էր շրթունքներից։ Մինչ երկու անգամ կնոջ աչքը կպավ, ավտոբուսը տեղ հասավ։ Ավտոբուսից իջան՝ իրար հերթ չտալով։

Պապիս տունը գյուղի վերջում էր, կամաց-կամաց հասա տուն, բայց պապին տանը չէր։ Դարպասը բաց էր․նա սովորություն չուներ դուռը կողպելու․եկողն Աստծո հյուրն է։ Մտա ներս, բակում ծիրանի արկղերն էին․ պապին էլի չէր համբերել։ Նստեցի արկղերի կողքին՝ աչքս դռանը․ ուր որ է կգա։ Ծիրաններից արևի հոտը դեռ գալիս էր։ Տան հետևի մասում ծեր շունն էր կապած։ Մոտեցա, ծուլորեն կանգնեց, թեթև հաչեց։ Արձակեցի կապը, բայց երևի չէր ուզում․խեղճին կրակը գցեցի, հիմա պիտի վազեր։ Չուզելով, բայց սկսեց բնի կողքերը վազվզել, շորերիցս հոտ քաշել, գլուխը դրեց ափերիս ու դանդաղ-դանդաղ շնչեց։ Մի քիչ էլ որ առաջանում ես, ծառերից մի ճոճք էր կախված, նստեցի ու սկսեցի հանդարտ օրորվել։ Հիշեցի, որ երբ բոլոր թոռներով էինք գալիս գյուղ, կռիվ էր՝ ով պիտի ճոճվի։ Րոպեներն էինք հաշվում, որ մեկի հերթն անցնի, մյուսը նստի։ Ու երբ մեծերից «վերահսկիչ» չէր լինում, բոլորով էինք նստում ճոճանակի վրա, ու մինչև՝ մեկ-երկու, պարանը պոկվում էր։ Պապին, առանց բարկանալու, գալիս էր ու նորից կապում․«Խելոք խաղացեք, այ էրեխեք ջան»,-միակ բանը, որ ասում էր։ Ես երբեք չհաշտվեցի կարոտի հետ․․․Երևի քնել էի․երբ արթնացա գրեթե մեկ ժամ անցել էր։ Վեր կացա, գնացի արկղերի մոտ, մի ծիրան վերցրի ու դուրս եկա, նայեցի՝ փողոցում մարդ չկար։ Տան դիմաց փոքրիկ առու էր հոսում, առանց կոշիկներս հանելու՝ սկսեցի քայլել առվի միջով։ Այդ պահին կողքի տան հարևանն էր անցնում։

-Բարև, Հայկուշ տատ, պապիս տեսե՞լ ես, ինչքան ժամանակ ա եկել եմ, տանը չէ։

-Համբիկն ա մահացել, երևի իրանց տանն ա։-Էրեխեն էլ տանը չի, որ ասեմ գնա կանչի։- Ուզու՞մ ես արի մեր տուն, մինչև կգա։

Համբիկը յոթ տարեկան Լիլիթի հայրն էր։ Հենց այս պահին էլ լսվում է Լիլիթի ծղրտոցը, որը մահացավ հոր մեքենայի անիվների տակ։ Հայրը մեքենան ավտոտնակից դուրս էր հանում ու չէր տեսել, որ Լիլիթը դռան դիմաց փռած ցորենի մեջ էր։ Մինչև հիվանդանոց կհասցնեին՝ մահացավ Լիլիթը՝ միշտ մնալով յոթ տարեկան։ Մի քանի օր գյուղը սգի ու լռության մեջ էր։  Հետո Համբիկին տեսան ցորենի դաշտում․կրակի մատնեց ամբողջ դաշտը։

-Էս ի՞նչ ես անում, գժվե՞լ ես,- աղմուկով հավաքվեցին գյուղացիները,- էս ամբողջ հացը ավիրեցիր։

-Էս հաց չի, էս ցավ ա,- գոռաց Համբիկը։

Ասում են՝ այդ օրվանից նա հացին մոտ չի եկել։

-Այ, բալա, քո հետ եմ, ուզո՞ւմ ես, արի մեր տուն,-Հայկուշ տատը դեռ խոսում էր։

-Չէ, կսպասեմ,- ուշքի գալով ասացի ես։- Հայկուշ տատ,-հետևից ձայն տվեցի,- վերջին ավտոբուսը ե՞րբ ա գնում։

-Յոթին։

Նայեցի հեռախոսիս․շատ էլ ժամանակ չունեի։ 

Ներս գնացի, սուրճ դրեցի երկուսիս․«Պապին ուր որ է կգա»,-մտածեցի ես։ Բայց հանգիստ չէի կարողանում տեղս նստել, անընդհատ դուրս ու ներս էի անում․ պապին չկար ու չկար։ Իմ սուրճը խմեցի, պապի բաժինը թողեցի սեղանին՝ կողքին էլ մի փոքրիկ գրություն․«Պապ, կներես, չհասցրի քեզ տեսնել։ Ծիրան չեմ տանում, հաջորդ կիրակի կգամ, թոռներով կգանք»։

Վերցրի պայուսակս ու վազեցի։ Երբ հասա, ավտոբուսն արդեն շարժվում էր։ Դռները գրեթե մեջքիս փակվեցին։ Ամբողջ ճանապարհին մեղքի զգացումը ներսս կրծում էր․գամ հասնեմ գյուղ ու պապին չտեսնե՞մ, մաման էլ կնեղանա, որ իմանա։

Երեկոյան մաման ծիրան էր լվանում։

-Մի հատը փորձեցի, ոնց որ պապի այգունը չլիներ, առաջվա համը չունի,- ասաց մաման։

-Երևի այս տարի անձրև շատ եկավ, դրանից է,-հայացքս փախցնելով պատասխանեցի ես։

-Հա՞ որ,- ուսերը թոթվեց մաման։

Ես ամաչեցի մամային ասել, որ այդ ծիրանները մեր բակի խանութից եմ գնել։