Լիլիթ Վարդանյան/Կանաչ խնձորներ և ուրիշ ոչինչ 

Քանի ժամ է արդեն` հաշվում եմ։ Պատի վրայի նախշերը։ Ապրելուս մնացած րոպեները։ Վերջին երկու օրվա ընթացքում դատարկածս շշերի քանակը։ Գծերը հատվում են իրար հետ, հանկարծակի բարձրանում վերև և սրտի կարդիոգրամայի տեսք ստանում։ Զգում եմ էլեկտրոդների սառնությունը կրծքավանդակիս, աջ կողոսկրերիս, աջ կրծոսկրիս, հետո` ձախ… Նայում եմ վերև և արդեն ատում սպիտակությունը։ Քառակուսիներից։ Լույսի շարքերը, կաթոցիկը, առաստաղը, պատերի ճաքերը տեղ-տեղ։ Եվ այն բոլոր թափանցիկ-սպիտակները, որ ուզում են մաքրություն հիշեցնել, բայց մեկ է` դատարկություն են։ 

Օգնության անզոր ճիչ հիշեցնող ճռռոցը դռան, որ բացվում ու մոռանում է փակվել։ Մարդիկ գնում-գալիս են նրա կողքով։ Ամեն մեկը մի տեսակի հայացք թողնելով ներսում։ Թվում է`դիմացի սենյակում սրճող բուժքույրերն էլ իմ մասին են խոսում։ Հարևան սենյակիս հիվանդները։ Մայրապետները։ Անցնող-գնացող, հարևաններիս հիվանդատես եկող, նույնիսկ պատուհանիս տակ քայլող բոլոր-բոլորը։ Ես նրանց տեսնում եմ մշուշի միջից։ Այն սպիտակ ոստայնի, որն արյանս գնդիկներում թափառող սարդերն են հյուսել աչքերիս առաջ։ 

Ո՞ր թիվ ա, քանի՞ տարեկան, ինչի՞ց ա սենց եղել։ 

Կարծես արդեն իսկ հետաքրքրվում են՝ ինչից եմ մահացել։ Ուզում եմ վեր կենալ և ամենաբարձր շրխկոցով փակել դուռը։ Հետո նայում եմ ձախ ձեռքիս ամրացված կաթոցիկին ու լսում հուսահատ արտաշունչս։ 

Ուզում եմ ձայն տալ, որ փակեն դուռը, որ հանգիստ թողնեն, որ էլ իմ մասին չխոսեն։ Բերանս բացում եմ, արտաբերում մի քանի բառերի շարք, բայց ձայնս նույնիսկ ես չեմ լսում։ 

Ուզում եմ վերցնել հեռախոսս, մտնել սոցցանցեր, գրառում անել, որ լավ չեմ, որ մեռնում եմ, որ կոմայից հինգ եմ պակաս։ Կամ էլ հենց նոր եմ արթնացել, կոմայից անց է 5 րոպե…Ու տեսնել` ով ոնց կարձագանքի։ Կամ ով կարձագանքի ընդհանրապես։ 

Բայց հեռախոսս չեմ գտնում։ Չեմ կարողանում շրջվել աջ կողմի վրա։ 

Ինչի՞ ա էս վիճակին։ Սթրես ա տարել երևի։ Եթե միայն իմանայիք, թե հենց էս պահին ինչ ուժեղ սթրես եմ տանում ձեր ձայների խառնաշփոթված բզզոցից։ Բա ո՞վ կա կողքիդ։ Ընկերնե՞ր։ Հարազա՞տ։ Մա՞յր։ 

Մերոնցից ոչ մեկին չեմ ասել, որ էստեղ եմ։ Մի քանի կիլոմետր է. կգան, կհասնեն։ Բայց դրանից առաջ էնպիսի աղմուկ կբարձրացնեն, որ արդեն էստեղից էլ կուզենամ փախչել։ Սենյակիս դուռը փակ լիներ՝ կատարյալ 

կհամարեի հանգիստս։ Հանգիստ ընտանիքից, ընկերներից, պատահական անցորդների՝ ոտքից գլուխ զննող հայացքներից, շենքի դիմացի գարեջրատան

վաճառողի՝ ամիսներ շարունակվող ներկայությունիցս հոգնած դեմքից։ Հանգիստ ինքս ինձնից։ 

-Մենակ խնձոր, բանջարեղեն ու ջուր,-ասել էր բժիշկը։-Պետք է դիմանալ։ Բուժքույրը լավն է։ Գալիս-գնում է։ Հետևում է սրտիս աշխատանքին, դեղի կաթկթոցին։ Կխնդրեմ, մոտակա խանութից վարունգ, կանաչի ու էլի մի երկու բան կբերի։ Ստիպված եմ նաև ջերմուկ խմել։ Մի բան, որ կյանքում չեմ սիրել։ 

Եվ իրոք, ապրածս ամեն րոպեն ռիսկային է։ Սեփական արյանս հոտից, չափիչ գրողիտարածամետրերից, ներարկիչներից ու տարբեր չափերի ասեղներից, սեփական երակներիս կարմիր կետիկներ տեսնելուց, ծակոցներին հարմարված ուղեղիս ու մարմնիս բթությունից հոգնել եմ արդեն։ Սպիտակի ու դողացնող կարմիրի միջև միայն մեկ գույն կա, որ չի վախեցնում` կանաչը։ Կանաչ խնձորները մահճակալիս կողքի փոքրիկ պահարանին։ 

Կաշին ու ոսկորն ա մնացել։ Քանի՞ կիլո ա։ 

-Բա ո՞վ էդքան ալկոզիբիլներ լցներ ներսը ու սենց չլիներ։ 

Ականջակալներս եմ փնտրում աչքերով։ Չեն երևում։ Տնից դուրս գալիս մի քանի տեղ նայել էի. չէի գտել։ Էդպես էլ առանց տեղը տեղին փնտրելու դուրս եկա։ Ուշանում էի։ Մահից էի ուշանում։ 

-Հլը տես, Նառ, ես կերազեի սենց նիհար լինեի։ Միանանք, բաժանվենք երկուսի, հա-հա։ 

Գոնե էստեղ ինձ նախանձում են։ Կծիծաղեի, եթե կարողանայի։ Փակե՜ք էդ գրողի տարած դուռը։ 

Աչքերս արդեն փակվում են։ Գոնե չեմ տեսնի ինձ տեսնողներին։ Գանգուղեղս դանդաղորեն մաքրում է հաշիվները կյանքի հետ։ Չեմ խանգարի նրան։ Կարծես վերցրել են ճակատային հատվածս ու ուզում են սղոցահարելով անջատել մարմնիս ամբողջությունից։ Քնես` կանցնի։ Արթնանաս` կանցնի։ Մեծանաս` կանցնի։ Ամուսնանաս` կանցնի։ Երեխա ունենաս` կանցնի։ Կանցնի՞։ Չի անցնի։ 

Առավոտյան, սովորականի նման, աչքերդ կբացես, կարթնանաս ու անցած կլինի։ Էսօրվա նման չի լինի։ Ավելի ցավոտ կլինի։ Կամ էլ արդեն հարմարված կլինես ցավին։ Կանցնի։ Կանցնես։ Կդնեն 1 մետր 80 սմ երկարության փայտե ուղղանկյունու մեջ ու կիջեցնեն 2.5 քառակուսի մետր հողատարածքի սառնության խորքում։ Ես առանձնապես անհանգստանալու բան չունեմ։ Ոչ էլ հարազատներս։ Դե, հարևանս դագաղագործ է։ Տղայի հետ արդեն 17 տարուց ավելի է՝ էդ գործով են զբաղվում։ Ինձ համար զեղչով կպատրաստեն։ Կամ էլ՝ անվճար, ո՞վ գիտի։ 

Կանաչը էլի փրկում է ինձ։ Այն կանաչը, որ միշտ հպանցիկ եմ տեսել։ Գլուխս պիտի թեքեմ, որ կարողանամ գոնե նայել խնձորներին, մինչև չգան ու չազատեն ձախ ձեռքս, որ ազատ շարժվեմ։ Սա էլ գերության մի տեսակ է։

Հեռախոսս էլի ծնգում է։ Ի՞նչ ա եղել։ Ո՞ւր ես։ Ինչի՞ ես էդ վիճակին։ Նայում ու առանց բացելու մատով մի կողմ եմ տանում։ Մեկն աջ, մյուսը` ձախ։ Ու հերթով հեռանում են էկրանից։ Մի քանի րոպե հետո նորերն են հայտնվում։ Կարիք չկա օգտանունները հերթով տնտղելու։ Չի գրել։ Չի գրի։ 

Էն ժամանակ լավ էր։ Դեռ մի քանի օր առաջ, երբ խմում էի։ Հիմնականում` մենակ։ Առիթից առիթ` ընկերներիս հետ։ Խմում էի էնքան, մինչև շիշը լրիվ դատարկվում էր։ Հետո պառկում էի առավոտվանից չհավաքված անկողնուս, նայում վերև ու հաշվում առաստաղի վրայի աստղերը։ Թմրում էր ուղեղս։ Գինին, տարբեր համի կոկտեյլները, մեկ֊մեկ էլ` գարեջուրը, չէին թողնում մտքերիս հասունանալ, դառնալ այնքան հսկայական, որ պատրաստ լինեին ինձ կուլ տալ, քաշել իրենց անդունդը։ Իսկ հիմա՞։ Լրիվ սթափ եմ։ Ու ատում եմ էս սթափությունը։ Քանի դեռ կարելի էր թույլ լինել, մի քիչ անինքնասեր ու անհեռատես լինել։ Կամ էլ` ուղղակի չլինել։ Հը՜մ։ Էդ հարցում էլ բախտս չբերեց։ Փրկեցին։ 

Վեցերորդ հարկի հարևանուհուս հիշեցի։ Ճանաչածս օրվանից բողոքում էր։ Դեպրեսիա եմ տանում, ասում էր։ Չէր խմում։ Չէր ծխում։ Մայրը մահացել էր տարիներ առաջ` արյան լեյկոզից։ Հայրը հարբեցող ընկերների հետ գնում էր անհայտ ուղղությամբ։ Մեկի ավտոտնակում էին գիշերում շաբաթներով, հետո` մեկ ուրիշի՝ շարքից դուրս եկած ГАЗ-51-ի բեռնախցիկում։ Ու էդպես շարունակ։ Ամիսներ էին անցնում։ Մեկ էլ` հայտնվում էր հանկարծ։ Աղջկանից փող էր ուզում։ Գիտեր, որ աշխատում է։ Որ մենակ է։ Մի գլուխ է պահում։ Հետ գցած փող էլ կունենա։ Նա էլ տեսնում էր հորն էդ վիճակում, լացում էր, խրատել փորձում, նեղանում, բարկանում։ Իզուր էր։ Վերջում տալիս էր գումարը։ Չտաս` կմեռնեմ, էլ չեմ ձգում, ասել էր։ Հայրն էր։ Խղճում էր։ Լռում էր, բայց հետո նույն լռությունը կանգնում էր կոկորդում։ Ցավեցնում էր էնքան, որ նույնիսկ լացել չէր կարողանում։ Ասում էր` ամեն գիշեր մտածում եմ կյանքիս վերջ տալու մասին։ Մտքումս տարբեր եղանակներ են պտտվում։ Ամեն մեկը հերթով ծանրութեթև եմ անում։ Մի անգամ համարձակություն ունեցա հարցնելու` եթե էդպես է, ինչու մինչև հիմա չի փորձել գոնե ամենահեշտ ու արագ տարբերակներից մեկը։ Ասել էր` գիտեմ, որ էդ հարցում էլ եմ անհաջողակ։ Վերջին վայրկյանին փրկելու են։ Էնպես որ, ստիպված ենք ապրել։ Հա, էս վերնագրով գիրք պիտի գրեի։ Կիսատ եմ թողել։ Կգնամ ու կշարունակեմ։ Բայց դա` հետո։ 

Իսկ հիմա` էստեղ պառկած կատաղում եմ սահմանափակ շարժումներիցս ու մտածում մի քանի սանտիմետր այն կողմ դրված կանաչ խնձորներին էդպես էլ չհասնող ձեռքերիս ուռվածության, ինստագրամի կանաչ շրջանակների, ինչ֊որ մեկի մուգ, մի քիչ խամրած կանաչ սվիտերի հետ աչքերի գույնի համադրության ու նման անհեթեթ բաների մասին։ 

Կուրսեցիներիցս մեկի հետ մոտ ենք։ Ամիսներ շարունակ համոզում էր՝ ալկոհոլը մի չարաշահիր։ Վերջում մի օյին ես բերելու գլխիդ։ Ասում էր` նստած

Պետերբուրգի ամենանրբաճաշակ ռեստորանի տաքուկ անկյուններից մեկում։ Իսկ ես իր անվերջանալի թվացող խրատներից հետո ավելի մեծ ցանկությամբ ու կրքով էի բացում հերթական շիշը, քաշում գլուխս մինչև վերջ՝ հստակ պատկերացնելով, որ մի օր էսքան ուղիղ կնայեմ մահվան աչքերին։ 

Հոգեբան ընկերոջս մի անգամ հարցրի` մարդ կարո՞ղ է լինել անինքնասեր, բայց միաժամանակ` էգոիստ։ Անմիջապես չպատասխանեց։ Հետո նմանատիպ մի տեքստ գրեց. տեսականորեն` այո։ 

Անիքնասեր մարդը նվիրվում է ուրիշներին՝ պահանջելով դրական արձագանք կամ պատասխան։ Ինչ-որ տեղ էս երկուսը հատվում են. էգոիստը կարող է կենտրոնանալ իր շահերի վրա և նախապատվությունը տալ իր կարիքներին, թքած ունենալ ուրիշների վերաբերմունքի վրա։ Հետո նաև՝ իր սեփականի։ Բայց ինչպիսի՞նն են այդ կարիքները և ո՞ւմ ես վնասում իրականում: Քեզ թվում է, թե սիրում ես քեզ։ Բայց իրականում դրանով վնասում ես։ Վատ սովորությունների մասին է խոսքս։ Երես ես տալիս քեզ իբր։ Արդյունքում կորցնում ես թե սեփական ցանկություններիդ առաջնահերթություն տալը, թե էն մարդկանց, որոնց նվիրվել ու չափից մեծ տեղ էիր տվել, թե ինքդ քեզ։ Վերջում ավելացրեց` բայց ես, մեկ է, նման մարդու դեռ չեմ հանդիպել։ Սխալվում ես, ասացի, ես եմ։ Որոշ մարդկանց հետ շփվելիս ինձ լավ եմ զգում։ Դա էլ ալկոհոլից կախվածություն ունենալու նման մի բան է։ Ինքն ինձ չի հիշում, բայց ես շարունակ ուզում եմ նրան։ Զանգում եմ, խոսում ենք, ու դրանից ինձ լավ եմ զգում։ Ինչպես, օրինակ, մեկ շիշ գինուց հետո։ Այսինքն, մտածում եմ ինքնազգացողությունս բարելավելու մասին։ Կամ էլ ինձ ուղղակի թվում է, թե իմ մասին եմ մտածում։ Հակառակ դեպքում, էստեղ չէի լինի, չէ՞։ Մի խելոք մարդ լիներ կողքիս մահճակալին պառկած, կասեր` կախվածություն, ուրիշ ոչինչ։ 

Գիտեմ, հստակ գիտեմ, որ վաղը, մյուս օրը կամ մեկ շաբաթ հետո, երբ ինձ դուրս գրեն էստեղից (կամ՝ եթե դուրս գրեն), նորից կհավաքեմ արդեն անգիր արածս համարն ու կզանգեմ։ Կքննարկենք քաղաքը, մարդկանց, կիմանամ նորությունները։ Ով գնաց, ով եկավ, ով հավերժ լքեց քաղաքը, ում այգու ծառերին են աճում ամենահամեղ խնձորները, ում տունը մոխրացավ մի հիմար ծեսի պատճառով, ինչու են կանգնել կենտրոնի նորակառույցի շինարարական աշխատանքները, ով ամուսնացավ, ում նշանը հետ տվեցին։ Ու հերթական անգամ կհասկանամ, որ միայն մեկի հետ եմ կարողանում քննարկել այս ամեն ինչը միասին վերցրած։ Վերջում էլ երկու բառ կխոսենք մեր մասին, ու էլի մի քանի չստացված բաներից։ 

Ու էս բոլոր մարդիկ հիմա անհանգստանում են ինձ համար։ Կամ էլ` գոնե էդպես են ցույց տալիս։ Հեռախոսիս էկրանը շարունակում է պայթել հաղորդագրություններից։ Ավելի լավ է անջատեմ ինտերնետը։ Կնախընտրեի` էստեղ ընդհանրապես կապ չլիներ։

Շուտով վերջին կաթիլը կներծծվի մաշկիս տակ, երակներիս մեջ։ Աչքերս վերջնականապես կփակվեն։ Դեղերի ազդեցությունը երևի ավելի ուժեղ է, քան ալկոհոլինը։ Աչքերս վերջին անգամ ընկնում են սեղանիկի վրայի կանաչ խնձորներին ու սառում տեղում։ Երևի էդպես էլ կմնան պահարանին դրված։ Մի քանի օր կամ գուցե րոպեներ անց երևի էդ մասին մի ռոմատիկ պատմություն գրեմ։ Արդեն այն աշխարհից։ 

Քո մասին գրված տետրիս այրվող էջերի, մեր անավարտ կամ էլ անսկիզբ զրույցների ու կանաչ խնձորների մասին, որ քեզ համար էի բերելու, բայց էդպես էլ մնացին հիվանդասենյակիս սեղանիկին դրված… 

Մի քանիսի խղճահարված հայացքները կգրկեն անշնչացած մարմինս, «սրտից ուժեղները» խրատներ կկարդան ալկոհոլի չարաշահման և դրա հետևանքների մասին։ Վեցերորդ հարկի հարևանս կսկսի նախանձել՝ ինձ մոտ ստացվեց այն, ինչ իրեն անհասանելի կմնա։ Համակուրսեցիս կշարունակի վայելել իր էսպրեսսոն Պետերբուրգի սրճարաններից մեկում։ Հարևան դագաղագործը մի քիչ կտխրի, հետո հանգիստ շունչ կքաշի՝ էս շաբաթ էլ անգործ չմնաց։ Հոգեբան ընկերս էդպես էլ չի հասկանա՝ ինչպես կարող էի միաժամանակ անինքնասեր և էգոիստ լինել։ Իսկ անինքնասիրությանս պատճառն ու հետևանքն իր կանաչ աչքերով ոչ թե կկարդա, այլ ուղղակի կնայի գրածս անհեթեթ տողերին ու կհասկանա, որ ինքն էլ այդ անհեթեթության մի մասն է։ Ուրիշ ոչինչ։