– Եվա´, ինձ ոչ ոք չի սիրում, բոլորը, բոլոր-բոլորը, ողջ աշխարհն իմ դեմ են դուրս եկել,- դուռը բացելուն և ներս մտնելուն պես, արցունքն աչքերիս` ասացի ես: Իսկ Եվան գլուխը դանդաղ բարձրացրեց գրքից և քնքուշ ժպտաց ինձ:
– Էրի´դ, ես, ի՞նչ է, մարդ չե՞մ, որ ինձ մարդկանց շարքին չես դասում,- գիրքը մի կողմ դրեց, ինձ կանչեց իրեն մոտիկ, ձեռքս բռնեց ու շարունակեց,- դու հիմար ես, Էրի´դ: Ուրեմն այսպես, ամեն անգամ, երբ մտածես, որ ողջ աշխարհը քո դեմ է դուրս եկել, հիշի´ր, որ տանը` այստեղ, կա ինչ-որ մեկը` Եվա անունով, որը ամեն օր մտածում է քո մասին, անհանգստանում է քեզ համար, նայում քո նկարներին ու ժպտում, երբ տանը չես․․․ որը կարող է թեկուզ հազար կիլոմետր հեռավորությունից ոտքերիդ ու շնչառությանդ ձայնից ճանաչել, որ դու ես:
– Կարող էիր պարզապես ասել, որ ինձ սիրում ես,- ժպտացի ես:
– Չէ´, էլ չեմ սիրում,- նեղացած ձևացավ Եվան,- իսկ ես կարծում էի, որ մենք եուկուսով ենք պայքարում ողջ աշխարհի դեմ, այնինչ պարզվում է` մենք առանձին բանակներում ենք ու միայնակ:
– Կներես, Եվա´: Դու գիտես, որ մեկ-մեկ հիմարանում եմ, ես քո հիմար զինվորն եմ, ների՛ր ինձ, հա՞:
– Էնպես չի` ես էլ խելացի հրամանատար եմ… Էսպես երկու հիմարներով մենք ու՞ր կհասնենք…
– Չգիտեմ, բայց մի օր մի տեղ կհասնենք հաստատ… Չե՞ս ուզում հարցնել, թե ինչ էր պատահել:
– Ո´չ: Ինչ էլ որ եղած լինի, հիմարություն է:
– Իսկ ի՞նչն է այդ դեպքում կարևոր:
– Կյանքը… Ապրելը: Եվ ոչ պարզապես ապրելը, այլ այնպես ապրելը, ինչպես դու ես ցանկանում: Հակառակը հավասարազոր է մահվան:
– Բա մե՞նք, մեր սերը՞:
– Դա էլ կարևոր չէ… Էրի´դ, եթե մի օր զգաս, որ ես քեզ խանգարում եմ ապրել այնպես, ինչպես դու ես ցանկանում, առանց տատանվելու թո´ղ ինձ, հեռացի´ր:
– Եվա´, դու իսկապես հիմար հրամանատար ես: Տիկի´ն հրամանատար, թու´յլ տվեք ծխել… Կուզե՞ս մի հատ էլ քեզ տամ:
– Գիտես, որ չեմ ծխում:
– Բայց մի օր ստիպված ես լինելու ծխել:
Եվան սառը հայացքով նայեց դեմքիս, թե՝ ի՞նչ հիմարիթյուն ես դուրս տալիս:
– Դե տե´ս, մեռնելուց հետո մենք բոլորս ենք ծխում, թեպետ այստեղ ավելի ճիշտ կլինի գործածել ոչ թե ծխել, այլ ծխալ բայը: Ինչ-որ մարդիկ են գալիս, կրակ վառում, հետո դեռ տաք ածուխները դնում գերեզմանի կողքին ու խունկ լցնում դրանց վրա… Մեռնելուց հետո գերեզմանները սկսում են ծխալ… Թաց խաշամի պես, որ փորձում ենք վառել…
– Իսկապես, որ դու հիմար զինվոր ես, Էրի´դ… Եթե ասածներդ ճիշտ են, ուրեմն իմ գերեզմանին այցելելիս խունկ չծխե´ս: Ես ատում եմ դրա հոտը:
Ես քո գեզմանին խունկ չեմ ծխում, Եվա´, ինչպես և խոստացել էի: Ուրեմն ինչու՞ եմ եկել… Եկել եմ, որովհետև ես` հիմարս, հավատում եմ հրաշքներին… Հավատում եմ, որ Ոդիսևսի նման ես էլ կարող եմ մուտք գործել մեռյալների թագավորություն և խոսել քեզ հետ: Ասա´ինձ` ինչու՞ սպանեցիր ինքդ քեզ. չէ՞ ոչ դու ինձ չէիր խանգարում ապրել այնպես, ինչպես ուզում էի, չէ՞ որ ես քեզ չէի ուզում լքել… Ինչու՞ դու ինձ լքեցիր՝ դու, որ այդքան ուզում էիր ապրել, և ես, որ այդքան մեռնել էի ուզում… Ինչու՞ ենք հիմա մենք հակառակ տեղերում… Ինչու՞ ինձ մենակ թողեցիր ութ միլիարդանոց բանակի դեմ… Սակայն դա չէ, որ վտանգավոր է. ամենասարսափելին մահվան բանակն է, թեպետ այնտեղ միայն մեկ զինվոր կա` մահվան հրեշտակը: Բայց նա արդեն գրպանս է դրել կախաղանի պարանը ու սպասում է հարմար պահի, որ գցի վիզս ու խեղդի ինձ… Ես խեղդվում եմ, Եվա´…
– Ես քեզ կօգնե՜մ,- ինչ-որ մեկի սառը շունչը հանկարծ զգացվեց Էրիդի ականջի մոտ: Նա վախեցած հետ նայեց, բայց ոչ ոք չկար: Որոշեց փորձել: Եթե պատասխան չլինի, ուրեմն խելագարվել է…
– Կօգնե՞ս… Ինչու՞:
Սառը շունչը այս անգամ հայտնվեց մյուս ականջի մոտ:
– Որովհետև ես սիրում եմ մարդկային տառապանքը, իսկ դու կտառապես, որովհետև այն, ինչ լսելու ես, սարսափելի է և կրկնակի սարսափելի կդառնա, որովհետև այն քեզ կպատմի հենց քո սիրելի Եվան… Դե´, պատռի´ր ձեռքդ և հյուրասիրի՛ր արյունդ գերեզմանաթմբին…
Էրիդը, կարծես ինչ-որ մեկից կախարդված, առանց տատանվելու վերցրեց խնկով լցված ապակյա տարան և այն գետնին գցելով` կոտրեց, հետո վերցրեց կոտրված ապակու կտորներից մեկը ու դրանով պատռեց ձեռքը: Արյունը թափվեց գերեզմանին, և գերեզմանը շնչեց… Երևացին դրա կարմիր երակները, որոնք ճյուղավորվեցին, ձուլվեցին իրար, ու հայտնվեց Եվան:
– Եվա՜…
– Մոտիկ չգա´ս, Էրի´դ: Ես քիչ ժամանակ ունեմ: Թու´յլ տուր` քեզ պատմեմ…
– Եվա՜…
– Խնդրու՜մ եմ, Էրի´դ…
Էրիդը լուռ էր, և Եվան, այդ լռությունը ընդունելով որպես համաձայնության նշան, սկսեց խոսել:
– Ես տասներկու տարեկան էի, Էրի´դ: Քույրս ինձնից հինգ տարով էր փոքր: Մեր ծնողներին երկու տարի առաջ էինք թաղել, և միակ մարդը, որը կարող էր մեզ խնամել, պապս էր, հորական պապս: Թվում էր, թե պիտի երջանիկ լինեինք, բայց… Գիտե՞ս, բոլոր պապերն ու տատերը չէ, որ անսահման սիրով սիրում են իրենց թոռներին: Եվ որքա՜ն բան կտայի, որ պապս մեզ երբեք չսիրեր, համենայնդեպս ոչ այն սիրով, որով սիրում էր… Ես ամեն անգամ վախից դողում էի, երբ զգում էի` ինչպես էր սավանը գիշերը սահում իմ ու քրոջս վրայից, և ինչ-որ մեկը, մթության մեջ կանգնած, նայում էր մեզ ու ծանր շնչում… Ես կատաղում էի ուղղակի, բայց միևնույն ժամանակ չափից դուրս շատ էի վախենում և ստիպված շարունակում էի քնած ձևանալ. ո՞վ գիտի, թե ինչ կաներ, եթե նկատեր, որ արթուն եմ: Որոշեցի ամեն օր` քնելուց առաջ, դուռը կողպել ներսից, բայց առավոտյան պապս բղավեց վրաս` քեզ ո՞վ է թույլ տվել, որ դուռը փակես, և ձեռքի ծանր հարվածը իջավ դեմքիս… Հետո… Հետոյի մեջ այնքան սարսափներ կարող են լինել թաքնված… Այդ օրը ես, խանութից վազելով, եկա տուն, բայց քրոջս չգտա բակում: Սիրտս վախից քարացավ. միայն ոչ դա… Իսկ ի՞նչ էր դա` կհարցնես: Ոչինչ: Ուղղակի պապս քրոջս հետ փակվել էր սենյակում, և այնտեղից նրա լացի ձայներն ու բղավոցներն էին գալիս… Ի՞նչ կարող էի անել ես` յոթ տարեկան երեխաս: Գուցե կանչե՞լ ուրիշներին, օգնությու՞ն խնդրել… Բայց ես չկարողացա դա անել. վախից ու զզվանքից ոտքերս թուլացել էին, և ես ողջ օրը մնացի փակ դռան առջև ընկած` սարսռալով քրոջս ամեն բղավոցի հետ… Մի քանի ժամ անց դուռը բացվեց, և այնտեղից ինձ նայեցին քրոջս սառած աչքերը…
Ես բոլորին ասացի, որ քրոջս պապս է սպանել, իսկ պապս, արցունքն աչքերին, ասաց, թե քույրս խաղալիս ընկել է երկրորդ հարկի պատշգամբից, և նրանք բոլորը պապիս հավատացին: Ի՞նչ կարող էի անել ես, երբ ոչ ոք ինձ չէր հավատում… Բայց ես պետք է անպայման մի բան անեի… Ու… Էրի´դ, ես սպանեցի նրան: Ճաշի մեջ մկնդեղ լցրի ու հետո նայեցի, թե ինչպես է սատկում… Այն միտքը, որ ինձ մարդասպան կհամարեին այդ հրեշի պատճառով, ինձ ոչ այնքան վախեցնում էր, որքան կատաղեցնում: Ես որոշեցի վերացնել բոլոր հանցանշանները ու նրա դին նետեցի մեր խոզերի առաջ, որոնք լափեցին այն: Հետո լվացի արյունը, հավաքեցի մարմնից մնացած կտորները և թաղեցի այգում: Իմ հանցագործության վկաները խոզերն ու բակում կապած շունն էին: Հարցերին, թե ու՞ր է պապս, ես տալիս էի միևնույն պատասխանը` չգիտեմ, մենք գիշերը պառկեցինք քնելու, իսկ առավոտյան նա արդեն չկար… Իմ նոր խնամակալը դարձավ հորաքույրս: Ճիշտ է, ես ապրում էի նրա հետ որպես ծառա, բայց դա շատ ավելի լավ էր, քան տասներկու տարեկանում բռնաբարված լինելը և քրոջս սպանության հետ համակերպված ապրելը…
Թվում էր` այսուհետ ամեն ինչ լավ պիտի լինի, բայց մի օր, երբ գնում էի խոզերին կեր տալու, հանկարծ նկատեցի, որ նրանց մռութները փոխվել են. դրանք նմանվել էին պապիս դեմքին, նրա պես էին ինձ նայում: Շունն էլ էր սկսել տարօրինակ հայացքով նայել ինձ: Դա անտանելի էր… Եւ ի՞նչ ես կարծում, ի՞նչ արեցի: Այո´, ես նրանց նույնպես սպանեցի…
Սրանից մի քանի օր առաջ ես այդ նույն՝ պապի՛ս հայացքը սկսեցի նկատել մեր շան դեմքին… Ի՞նչ անել, մտածում էի, սրա՞ն էլ սպանեմ, թե՞ ավելի լավ կլինի ինքս ինձ սպանեմ ու ազատվեմ այդ դժոխքից… Դու արդեն գիտես` ես որ տարբերակն եմ ընտրել… Ների՜ր ինձ, Էրի´դ…
Վերջին խոսքերը ասվեցին շշուկով, և արյունը, որը ժամանակավորապես վերակենդանացրել էր Եվային, կտրուկ թափվեց գերեզմանի և դրա մոտ կանգնած Էրիդի վրա… Եվայի քրոջ, պապի, շան, խոզերի և հենց Եվայի արյունը… Հաջորդ օրը ինձ տարան հոգեբուժարան։ Իսկ Եվայի գերեզմանին այդպես էլ ոչ ոք խունկ չծխեց…
