Նաիրա Աբրահամյան/Դեղձի կոմպոտը

-Սեդա՛, էդ ծառերի վրա մի բան թողեցի՞ր, թե անկշտումի պես ի՞նչ կար- չկար, բանկեքը լցրիր։ Մանուշի այգին տեսե՞լ ես, ծառերի վերին ճյուղերի բերքը չի քաղում, ասում ա՝ ծիտ ու ծիծառին էլ պետք ա բաժին մնա։

-Վա՜յ, քոռացա ես, Հակո՛բ տղա․․․ Թամբալ Մանուշն աչքդ կտրե՞ց, հա՞։ Նա  ալարում ա բերքը հավաքի, ծիտ ու ծիծառին մեջ ա գցում։ 

– Մանուշի հետ գործ չունես, Սեդա՛, նա հեռատես կին ա:

-Հա՛, հա՛, ճիշտ քո կտորը:

-Ա՛յ աղջի, լավ,  ի՞նչ մի սրտիդ մոտիկ առար։

-Դու հանգիստ տեղդ կաց, Հակո՛բ, մերդ ճիշտ խոսք ունի՝ ամառվա փուշն ա ձմեռվա նուշ ես դառնում: 

-Իյա՜, էս ի՞նչ խաբար ա, մորս մեջ բերիր, չլինի՞․․․

-Քո գործը չէ․․․

-Ա՛յ, մա՛մ, քո հետևից հեռախոս ման տվող պիտի վարձե՞նք: Կլինի՞ մի օր․․․

-Տղե՜ս ա, տղե՜ս․․․Ալո՛, Գագի՛կ, Գագի՛կ ջան․․․ Ա՛յ բալա, չլինի՞ գլխի ընկար` ինչ եմ անում։ 

-Մա՛մ, լա՞վ եք, պապան, էրեխեքը լա՞վ են։

-Գագի՛կ ջան, քո սիրած դեղձի կամպոտն եմ սարքում։ Տնկածդ ծառը էս տարի բերք տվեց։ Ոչ մեկին չեմ թողել էդ ծառի բարը պոկի։ Ասի՝ սրտներդ ո՞ր ծառը կուզի, նրանից էլ կերեք, մենակ թե դրան ձեռք չտաք, էդ իմ տղի բաժինն ա: 

-Մա՛մ, թաղում ի՞նչ կա, ինձ հարցնող էղե՞լ ա, տղերքը մեր տուն գալիս-գնո՞ւմ են։

-Ասի՝ Գագիկիս տնկած դեղձն ա, կամպոտ սարքեմ, գա խմի։

-Մա՛մ, ի՞նչ կամպոտ, ի՞նչ դեղձ․․․

-Վա՜յ, քոռացա ես, Գագի՛կ, էդ ի՞նչ եղավ, որ էլ  դեղձի կամպոտ չես սիրում, հը՞։ 

-Ա՛յ կնիկ, էդ հեռախոսն էստեղ տուր, ի՞նչ ես քո կամպոտով էրեխու գլուխը տանում։ -Դու գնա՛, գնա՛ բանկեքդ պտտեցրու։ Տղե՛ս, մերդ կա՛մ կարոտից ա խելռել, կա՛մ դեղձի բերքից։

-Լա՛վ, պա՛պ, մորս բան չասես,  ինչ ուզի կասի, իրեն հասնում ա։ Դու էն ասա՝ ուղարկածս նկարներն Արփին ցույց տվե՞ց, հավանեցի՞ր։

-Որ ցույց տվեց, ի՞նչ, Գագի՛կ, կա՛մ արևը մայր  էր մտնում, կա՛մ ամպի տակից դուրս էր գալիս, կա՛մ որոշում էր  մտնել, կա՛մ հույսը կտրած` դես ու դեն էր ընկել․․․

-Է՜հ, պա՛պ, մայրամուտն ու արևածագն օրվա ամենասիրուն պահերն են, դու ընդհանրապես երկնքին ե՞րբ ես նայում որ… Էդ մեր դիրքերից եմ նկարել, պա’պ, շատ բարձր տեղում ենք, էնքան բարձր` թվում ա՝ ձեռքդ գցես, արևին կգրկես կամ էլ երկնքի պոչից քաշես, աստղերը վրադ կլցվեն։

-Էլ բան ու գործ չունեմ, Գագի՛կ, երկնքին նայեմ։ Հենա մորդ աչքը երկնքին ա, հերիք չէ՞։ -Դու ծառայությունիցդ պատմի, տղե՛ս, ձեր մոտ հիմա հանգի՞ստ ա, էն  դուրսպրծուկները հո առաջ գալու միտք չունե՞ն ․․․Հրամանատարի, տղերիքի հետ  հարաբերություններդ ո՞նց են, Գագի՛կ։ Քանի մերդ էստեղ չէ, մի քանի բան պատմի։

-Նորմալ ա ամեն ինչ, հե՛րս, կարևորը արևը մի տեղից ծագում, մյուսով մայր ա մտնում։ Ասա, տեսնեմ՝ Արփին նվագո՞ւմ ա, վերջը ջութակից գլուխ հանե՞ց։

-Ա՛յ, քու արևին մեռնեմ, Գագի՛կ, լսա՞ծ բան ա՝ զինվորը քրոջ ջութակը բանակից բերի։

-Պա՛պ, երազանքիս գինը Արփին ա։ Հավաքած փող ունեի, ասի՝ քրոջս համար մի հիշվող բան տանեմ․․․Ախր կարոտել եմ, պա՛պ․․․շա՜տ։

-Է՜հ, Գագի՛կ, թե կարոտ սպանող դեղ լիներ, ես ու մերդ բռերով կխմեինք։

-Ինձ էդ դեղից պետք չէ,  պա՛պ, ես մորս դեղձի կամպոտով էլ յոլա կգնամ։

-Պա՛պ, բարձրախոսը միացրու, թող Գագիկը լսի՝ ոնց եմ նվագում։

-Պրածա՜նք․․․Է՛լ բան ու գործ չունենք․ դու նվագի, մերդ բանկեքը պտտեցնի, էս աշխարհքում էլ մեզ հասնող չենք գտնի։

-Գագի՛կ, լսու՞մ ես, լավ ա լսվում, չէ՞․․․

***

Արևը վաղուց շուլուլվել ու կուչ էր եկել թուխպերի բարակ փեշերից ներս: Ամպերի փետուրներին քսված դեղնակարմիրի բարակ շերտերը դեռևս չէին անհետացել։ Թռչունները վաղուց ավարտել էին իրենց դայլայլը` հավաքելով ընթրիքի անվնաս մնացուկները, ուշացածները` թևաթափ ու սրտատրոփ բներն էին շտապում: Գնալով երեկոյի բաղադրության մեջ մութ էր ավելանում: 

Անասունները դատարկ մսուրների առջև աննպատակ ու ճարահատ բառաչում էին։ Հավ ու ճիվ վաղուց թառն էին բարձրացել, էլ դուռը կողպող չկար։ Գող աղվեսն էլ էդ թաղ չէր իջնում. ցավի հոտը գյուղը բռնել էր։ 

-Մարտունու դիահերձարանից զանգեցին։ Շփոթելով իրենց զինվորի հետ՝ Գագիկիս էնտեղ են հասցրել. երկուսի թևի նշաններն էլ նույն տեղում ա եղել:  Էս գիշեր, երևի թե,  կկարողանանք հետ բերել: …Է~հ, մեղադրե՞մ նրանց․․․ որ ի՞նչ, ինչի՞ համար… Մեր նման նրանք էլ գլուխը կորցրած` աննպատակ ու անհաշիվ քայլեր են անում:       ․․․Ասում են՝ էդ դիրքն էլ մերը չէ։ Մերոնց չեն թողել անգամ դիրքին մոտ գնան: Էրեխեքի մարմիններն էդ գազաններն են հավաքել, հասցրել  մինչև Շուշի, հետո հանձնել են մերոնց։ 

-Ա՛յ կնիկ, լսու՞մ ես, էսօր էլի հրամանատարը զանգել էր․․․Մեր տղեն հերոս ա, Սեդա՛, իսկական հերոս․ էդ հո ես չե՞մ հորինում, էն  փրկված տղերքը պատմեցին։ Կռվել ա մինչև վերջին փամփուշտը՝ չհանձնվելով խիղճը կորցրած էդ ճիվաղներին։

-Տեսնես էս գիշեր քանի՞ անճրագ տան լույսեր վառված մնացին․․․

-Է՜հ, Սեդա՛, մեր ճարն ի՞նչ, պիտի ապրենք։

-Ապրե՞նք․․․եթե շնչելն ապրել ա, ուրեմն կապրենք, կապրե՛նք, Հակո՛բ․․․     Ապրե՛նք՝ հանուն ինչի՞, ո՜նց․․․ապրենք ու՞մ համար․․․Դե պատասխան տու՛ր, Հակո՛բ, խոսա՛, ասում ես՝ իմաստուն, կարդացած մարդ եմ․․․        

-Թևաթափ անզորից պատասխան մի՛ մուրա, Սեդա՛:                              

-Երկնքին նայելով՝ Աստված մի՛ փնտրի՛ր, Հակո՛բ, նա աչքը կտրեց մեր արևից։ Հիմա Աստված հողի մեջ խիղճ ա թաղում, էլ խիղճ չկա։

-Մանուշը կողքի սենյակում ա, Սեդա՛, կուզե՞ս կանչեմ՝ նորից սրսկի։ Հը՞․․․

-Հակո՛բ, ասում եմ` ինչ լավ ա, որ Մանուշն իր ծառի վերին ճյուղերի դեղձը չի քաղել։ 

-Ինչի՞, Սեդա՛, էս պահին էդ խի՞ անցավ մտքովդ:  

-Մտածում եմ ՝  էն ծիտ ու ծիծառ հաստատ Գագիկիս բաժին կհասցնեն։

-Սեդա՛, Սեդա՛,խոսա՛, Սեդա՛…

***

2022-ի անխաղաղ սեպտեմբերն արդեն կիսվել էր, իսկ ամռան արևն իր ծանր փեշը երկնքից քաշելու միտք չուներ։ Օդը թանձրացել էր, օդի թանձրուկի  մեջ խտացել ու նստել էր հողի հետ խառնված՝ դեղձի թանձր թթվահոտն ու ջութակի լարերից թափվող մեռած ակորդների անկենդան հնչյունները: 

Գյուղում խորը լռություն էր: Գերեզմանների գլխից քարտաշ Սևոյի մուրճի նվվացող ձայնն էր լսվում։